Hoe is dit project tot stand gekomen? Projectmanager Erik Bijlsma vertelt over de interessante, innovatieve aanbesteding.
De elf locaties waarop de bomen in het water worden geplaatst, worden gekozen in nauw overleg met twee provincies, drie waterschappen en vijf verschillende gemeenten. “Alleen dat al is omvangrijk. Daar komt nog bij dat als de aannemers aanvullende milieumaatregelen nemen, zoals bepaald door het Steunpunt Duurzaamheid, het project in aanmerking komt voor een duurzaamheidssubsidie”, aldus Bijlsma. Dit sluit aan bij de ambitie die Rijkswaterstaat heeft om alles honderd procent duurzaam in te kopen. Aangezien Rijkswaterstaat daarnaast inzet op het behalen van de CO2-reductiedoelstelling, is het rivierhoutproject aan de IJssel op alle vlakken een mooi voorbeeld van hoe het moet.
Waarom rivierhout?
Waarom worden er dode bomen in de IJssel geplaatst? “Dood hout hoort van nature thuis in de Nederlandse wateren. Dat komt tegenwoordig nog maar sporadisch voor en daarom weet niet iedereen het. Omdat ooibossen vaak niet meer direct aan het zomerbed groeien en drijfhout uit veiligheidsoogpunt verwijderd wordt, liggen er nauwelijks takken en bomen in het water. Goed voor de veiligheid, maar niet goed voor het ecologisch systeem. Door het gebrek aan rivierhout enerzijds en door het gebruik van beton en steen anderzijds, zijn rivieren en meren voor veel dieren en planten geen geschikte leefomgeving meer. Het beton en steen trekt namelijk exoten aan. Rivierhout plaatsen brengt het leven terug in de rivier doordat het inheemse soorten aantrekt. Op deze manier wordt de balans in de rivier hersteld.”
Wat levert het op?
Door een complete boom in het water af te zinken, ontstaat een goede leefomgeving voor planten en dieren. Wieren, algen en mossen vestigen zich op het hout en trekken minuscule waterdiertjes aan. Die dienen op hun beurt weer als voedsel voor vissen die bovendien hun eieren kunnen leggen op de rustige plekjes tussen de takken en wortels. Ook vinden vislarven en (jonge) vissen tussen de takken een veilig heenkomen. Zo vormt het rivierhout als het ware een zoetwaterkoraalrif dat het ecosysteem verrijkt. “Momenteel vinden we in onze rivieren, dus ook in de IJssel, veel soorten die hier van oorsprong niet voorkomen. Vlokreeftjes en slijkgarnalen uit de Kaspische zee zijn in ruime mate aanwezig”, zegt Bijlsma. “Het idee is dat een hogere inheemse visstand deze exoten, die de biodiversiteit in Nederland bedreigen, weer kan terugdringen.”
Hoe passen we de maatregel toe?
“We laten een dode boom onder water afzinken”, legt Bijlsma uit. “Dat doen we tussen kribvakken en in geulen, oude rivierarmen en beekmondingen. De vaarweg laten we vrij voor de scheepvaart. Het gaat om zo compleet mogelijke bomen met kluit en takken. We maken de boom vast met een ketting en verankeren hem stevig om te voorkomen dat hij wegdrijft.” Er zijn al met succes bomen geplaatst in de Nederrijn-Lek, de Maas, de Waal, de IJssel en het IJsselmeergebied.
Duurzaamheid
Bij het uitvoeren van maatregelen is het streven bewust om te gaan met materieel en grondstoffen. Waar mogelijk werken we energieneutraal en volgens de principes van de circulaire economie.
Status
Eind november is het Projectplan Waterwet Rivierhout aan de IJssel vastgesteld. Er zijn geen zienswijzen binnengekomen, wat betekent dat de aannemer aan het werk kan. Deze is inmiddels bekend. Begin december heeft Rijkswaterstaat de opdracht namelijk gegund aan van Heteren Weg- en Waterbouw BV. Rijkswaterstaat kijkt uit naar een prettige samenwerking.