Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor vijf locaties in de Benedenmaas is onlangs een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd, waaronder ‘Casterens Hoeve West’ ten westen van Hoenzadriel in de gemeente Maasdriel. De brede omgeving kon daar tot en met 8 juni 2023 op reageren.
Verbeteren leefgebied waterplanten en -dieren
De andere locaties die onder deze kennisgeving vallen, zijn Casterens Hoeve Oost en Casterens Hoeve Oever, eveneens in de gemeente Maasdriel, en Bokhoven in de gemeente ’s-Hertogenbosch aan de overkant van de rivier. Het doel voor al deze locaties is de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden te vergroten voor vis en macrofauna als mosselen, slakken en insectenlarven.
Ligging
Het maatregelgebied Casterens Hoeve West ligt tussen rivierkilometer 216.7 – 217.2 op de rechteroever van de Maas en loopt een stuk in noordelijke richting door ten oosten van de A2.
In dit vrij afstromende deel van de rivier, ook wel Benedenmaas genoemd, hebben eb en vloed nog enige invloed. Het waterniveau stijgt en daalt hier dagelijks met zo’n 20-30 cm. Dit zoete getijdenwater brengt karakteristieke flora en fauna met zich mee. Door menselijke ingrepen de afgelopen 150 jaar zoals het rechttrekken van de rivier en met steen vastleggen van de oevers, zijn die natuurwaarden echter achteruit gegaan. Met gerichte herstelmaatregelen wil Rijkswaterstaat daar verandering in brengen en zo de ecologische waterkwaliteit verbeteren.
Oplossingsrichting
Voor Casterens Hoeve West wordt het aanleggen van 3 geïsoleerd liggende geulen in de uiterwaard als oplossingsrichting verkend. In dit stuk uiterwaard hebben – ook recent nog - diverse vergravingen voor kleiwinning plaatsgevonden. De komvormige laagtes in het landschap die hierna zijn overgebleven, vormen nu de basis voor de wens deze om te vormen tot waterleefgebieden voor plant en dier.
Het gaat om ondiepe geulen met een zandondergrond, die gevoed worden via het grondwater. Dit betekent helder water met goede kansen voor waterplanten als gele plomp en fonteinkruiden om zich te vestigen. Ook vissen als de bittervoorn, kroeskarper en grote modderkruiper voelen zich in dit soort omstandigheden thuis, net als diverse libellen. De bedoeling is om rond de geulen een moerassige zone van zo’n 40-50 meter breed tot ontwikkeling te laten komen. Dat is een favoriet leefgebied van planten die graag met de voeten in het water staan, zoals riet, gele lis en aarvederkruid.
Vlak bij de Maas ligt een restant van een oude geul met riet en andere waterplanten. Ook bevindt zich hier wat ooibos. Deze elementen blijven behouden in de plannen. Rond deze bestaande restgeul is uitbreiding van de moeraszone gepland. Daarvoor moet de uiterwaard iets worden verlaagd door het bovenste laagje grond af te graven. De kleine boompjes die daar nu staan, moeten daarbij dan worden gekapt. Ook kan het zijn dat er te zijner tijd wat wilgen moeten worden verwijderd als die te ver zijn gegroeid op het moment van uitvoering van het plan.
De heggen in deze uiterwaard dienden vroeger als perceelsgrenzen en zijn cultuurhistorisch waardevol. Deze blijven eveneens in huidige staat bestaan in de uitgewerkte oplossingsrichting. Net als de dassenburcht die tijdens veldonderzoek is in het noordelijk deel is aangetroffen. Er zijn geen ingrepen voorzien binnen 30 meter rond de burcht.
In het noordwesten van het gebied, naast het brughoofd, mag zowel zachthout- als hardhoutooibos zich ontwikkelen. Begroeiing leidt op die plek niet tot opstuwing bij hoogwater. Verder is het graven van enkele diepere delen in de geulen in het plan opgenomen. Vissen kunnen daar naartoe uitwijken als de waterstand te laag wordt en/of het water te warm wordt. Ook is het de wens om dood hout in het water te verankeren als schuilplaats voor vis en hechtingsplaats voor allerlei wieren, waterinsecten en andere kleine waterdiertjes.
Huidige situatie maatregelgebied Casterens Hoeve West aan de oostkant van de A2-brug. Foto: ©Studio Retouched
Rekening houden met verschillende waarden
Vanzelfsprekend worden beschermde plant- en diersoorten gerespecteerd als die in het gebied aanwezig zijn. Verder houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Dat geldt ook voor de eisen die gesteld worden aan de hoogwaterveiligheid.
Afstemming en planning
In 2021 is Rijkswaterstaat het initiatief voor de herinrichting van de Maasuiterwaard bij Hoenzadriel gestart, in overleg met onder meer de gemeente Maasdriel, provincie Gelderland, waterschap Rivierenland, Natuurmonumenten en andere betrokken grondeigenaren en -gebruikers. Ook zijn bij andere belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. De komende periode wordt met behulp van diverse specialisten een ontwerpnotitie opgesteld. De maatregel moet uiterlijk eind 2027 zijn gerealiseerd.
Kaderrichtlijn Water
Het plan voor het gebied Casterens Hoeve West is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat werkt al sinds 2009 aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo ook in de gemeente Maasdriel, waar onder meer maatregelen zijn uitgevoerd bij Hoenzadriel, Heerewaarden, Alem en Ammerzoden. Naast het gebied Casterens Hoeve worden in deze omgeving verder nog drie KRW-maatregelen langs de Afgedamde Maas voorbereid, waaronder de Slijkwellse Waard.
Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).