Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas, waaronder de maatregel Monding Kleefse beek bij Heijen in de gemeente Gennep.
Stand van zaken
Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit is definitief vastgesteld, gepubliceerd in de Staatscourant en ligt ter inzage van woensdag 2 april 2025 tot en met dinsdag 13 mei 2025. In die periode is het mogelijk beroep in te stellen tegen het besluit bij de Raad van State.
Verderop op deze pagina vindt u meer informatie over het inzien van de stukken en de beroepsprocedure.
Kaderrichtlijn Water
De plannen vloeien voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Die richtlijn heeft als doel de kwaliteit van alle oppervlaktewateren in Europa te verbeteren en beschermen. Dat geldt dus ook voor de Maas. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.
In de loop van de tijd is door menselijk ingrijpen veel veranderd aan het Maaslandschap. Het waterleven is daardoor in de knel gekomen. De maatregelen moeten er voor zorgen dat er ook weer ruimte komt voor natuurwaarden; meer leefgebied voor planten, vissen en kleine waterdiertjes.
Terrassenmaas
Het deel van de Maas tussen Roermond en Mook wordt ook wel de Terrassenmaas genoemd. Dit verwijst naar het diep ingesleten dal, met aan de zijkanten omhoog lopende terrassen. Vele beken en lossingen stromen vanaf die flanken naar de rivier. De plek waar beek en rivier elkaar ontmoeten, is belangrijk voor waterplanten en -dieren om zich te kunnen vestigen en voort te planten.
Daarom wordt er als onderdeel van het ecologisch herstel van de Maas ook volop gewerkt aan het natuurvriendelijker inrichten van deze beekmondingen. Het gaat daarbij niet alleen om de plek van de uitmonding zelf, maar ook het deel van de beken dat door uiterwaard als geheel stroomt.
Definitief Projectbesluit ter inzage
In het Projectbesluit zijn naast de Kleefse beek nog twee andere maatregelen in de noordelijke Zandmaas opgenomen: Geul Leijgraaf Arcen en Monding Vorstermolenbeek, beide in de gemeente Venlo. Zie onderstaand kaartje voor de ligging van de drie maatregelen.
Het Ontwerp-Projectbesluit lag ter inzage van 4 december 2024 tot en met 14 januari 2025. Iedereen die dat wilde kon in die periode reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen. Er zijn in totaal twee zienswijzen binnengekomen. In de reactienota bij het definitieve Projectbesluit staat beschreven hoe daar mee is omgegaan.
Het definitieve Projectbesluit voor de drie maatregelen heeft voor een laatste keer ter inzage gelegen van 2 april 2025 tot en met 13 mei 2025. In deze periode was het mogelijk beroep in te stellen bij de Raad van State.
Het ontwerp op hoofdlijnen
De Kleefse beek stroomt onderlangs het buurtschap Smele richting de Oude Maasarm Heijen. Daar mondt de beek in uit, net boven de snelweg A77. Zodoende is de beek indirect met de Maas verbonden.
Een deel van het maatregelgebied van de Kleefse beek bij de uitmonding in de Oude Maasarm bij Heijen. Foto: ©Studio Retouched.
Het ontwerp omvat kleinschalige ingrepen om de natuurwaarde van de beek over een lengte van 700 meter te vergroten. Daarbij gaat het onder meer om het verwijderen van de aanwezige beschoeiing in de oevers en de Maaskeien op de bodem van de beekmonding. Ook wordt de waterloop via graafwerk licht slingerend gemaakt. In de buitenbochten komen steile oevers en in de binnenbochten juist flauw oplopende taluds.
Op verschillende plekken komen onder water bundels van aan elkaar geknoopte takken te liggen. Dood hout hoort van nature thuis in een gezond beeksysteem. Het trekt allerlei waterinsecten, zoetwatermosselen en andere nuttige waterdiertjes (macrofauna) aan. Ook zorgen de takkenbossen voor meer variatie in stroomsnelheden in het water.
Aan westzijde, tussen de Hoofdstraat en de Mergeldijk, wordt de beek over een lengte van 350 meter ongeveer 2,5 meter zuidwaarts opgeschoven. Dat gebeurt grotendeels binnen het grondeigendom van waterschap Limburg. Zodoende ontstaat aan de bovenzijde ruimte om een 5 meter breed beheerpad voor het waterschap aan te leggen. Dat is nodig om de beek goed te kunnen onderhouden met het juiste materieel.
Bijna alle knotwilgen kunnen hierbij behouden blijven; slechts enkele exemplaren moeten wijken. De wandelroute ‘het Hèjs Rundje’ en de Maasheg hoeven niet te wijken voor het opschuiven van de beek; beide blijven bestaan.
Een wijziging ten opzichte van het eerdere ontwerp is dat het beheerpad voor het waterschap ter hoogte van 'de Smele' niet langer aan de noordzijde komt te liggen, maar aan de zuidzijde. Dit is bijgewerkt in onderstaande inrichtingsschets.
De aanpassingen aan de Kleefse beek zorgen voor versterking van natuurlijke processen als afkalving en aanzanding en meer variatie in stroming en waterdiepte. Hoe gevarieerder de inrichting, hoe aantrekkelijker de beek is voor verschillende soorten waterdiertjes om zich te vestigen en voort te planten. Elk organisme stelt immers zo zijn eigen eisen aan zijn omgeving.
Begroeiing
Langs de zuidoever van de beek mag in zekere mate spontaan enig struikgewas tot ontwikkeling komen. Vegetatie is belangrijk voor de voortplanting van libellen en andere waterinsecten. Ook zorgt het groen voor schaduw. Met name in warme zomers voorkomt dit al te sterke opwarming van het beekwater. Waterdieren hebben zo betere overlevingskansen.
Ondanks deze begroeiing zal het gebied rond de beek een open karakter behouden. Het is niet de bedoeling dat er aaneengesloten dichte bosschages ontstaan.
Bufferzone
Rijkswaterstaat streeft ernaar om rond (een deel van) de beekmonding een bufferzone te realiseren om te zorgen voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een bufferzone is een strook land om de heringerichte beekmonding heen die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd en daardoor zo min mogelijk in het beekwater terechtkomen. De breedte van deze strook is afhankelijk van het beleid van het Waterschap Limburg, waar de Kleefse beek in beheer is.
Totstandkoming ontwerp en afstemming
Het ontwerp heeft vorm gekregen via een aantal ontwerpsessies met onder andere grondeigenaren, gemeente Gennep, Waterschap Limburg en de vereniging Hèjje Mojjer. Daarbij kwamen verschillende aandachtspunten naar voren, waar zo goed mogelijk rekening mee is gehouden in het ontwerp.
Verdere stappen
Onderstaand schema geeft een overzicht van de stappen in de besluitvorming voor deze drie KRW-maatregelen en een doorkijk naar de uitvoeringsfase.
Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de regio Gennep zijn nog enkele andere ecologische herstelmaatregelen in voorbereiding bij Rijkswaterstaat: de Oude Maasarm Heijen (besluitvormingsprocedure nagenoeg afgerond), Monding Heijense Leijgraaf en Geul Ossenkamp.
Verder staat hier de verbetering van de monding van de Kroonbeek op het programma, met waterschap Limburg als kartrekker. En de maatregel ‘Vergraven Milsbeekse uiterwaard’ wordt meegenomen in de planuitwerking van het grotere project Lob van Gennep, eveneens onder leiding van het waterschap.
Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.
Meer weten of vragen?
Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn.
Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).