Vorstenmolenbeek

Aanleggen twee kwelgeulen en natuurlijker inrichten beekmonding. Status: voorbereiding publicatie Ontwerp-Projectbesluit Omgevingswet

Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor drie locaties heeft Rijkswaterstaat in januari '23 een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd in de Staatscourant, waaronder de Vorstermolenbeek in de gemeente Venlo. Daar kon tot vervolgens gedurende enkele weken op worden gereageerd.

De andere twee maatregelen die onder de kennisgeving vielen zijn de Leijgraaf Arcen, eveneens in de gemeente Venlo, en de Kleefse beek in de gemeente Gennep. Het doel is om in de drie gebieden de variatie aan groeiplaatsen voor water- en oeverplanten en leefgebieden voor vis en kleine ongewervelde waterdiertjes (macrofauna) te vergroten. Zie voor meer informatie over de plannen de betreffende maatregelpagina's, te vinden via de klikbare kaart op deze website. 

Andere maatregelen en raakvlakken 
In de regio Venlo zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. En in de buurt van de Vorstermolenbeek is nog een andere beekmaatregel in voorbereiding die voor 2028 moeten worden uitgevoerd: de Stepkensbeek. Ook speelt hier het Plan Vierwaarden, een gebiedsopgave ten noorden van Venlo onder leiding van Waterschap Limburg, gericht op onder meer hoogwaterveiligheid. Tussen deze projecten vindt afstemming plaats.

Verder staat behalve de Leijgraaf Arcen ook de monding Lingsforterbeek op het KRW-programma om voor 2028 te worden gerealiseerd. Van die laatste maatregel is het waterschap eveneens de kartrekker.

Ligging in Zandmaas
De Vorstermolenbeek ligt in de Maasuiterwaard ten westen van Velden. De beek bevindt zich zodoende in de Zandmaas, een uniek Nederlands riviertraject. Dit wordt gekenmerkt door een rechte loop in een relatief diep uitgesneden, smal rivierdal in een getrapt terrassenlandschap. Hier komen van nature ondiepe kwelgeulen voor, waar zijwaarts afstromend helder grondwater (kwelwater) aan het oppervlak komt. 

Vanaf de hoge zandgronden stromen er ook beken in de Maas. Daar waar een beek door het winterbed stroomt, streeft Rijkswaterstaat er naar de beekmondingen weer zo natuurlijk mogelijk te maken. Het gaat hierbij niet uitsluitend om de plek waar de beek in de Maas stroomt, maar om het volledige traject dat een beek door de uiterwaard aflegt.


Meedenken 
Voor de maatregel Vorstermolenbeek is een oplossingsrichting uitgewerkt. Met de Kennisgeving Participatie heeft Rijkswaterstaat belanghebbenden geinformeerd en hen uitgenodigd mee te denken over de voorgeno­men herstelmaatregelen. Deze stap had alles te maken met de aanstaande Omgevingswet, die per 1 januari 2024 in werking is getreden. Bij deze nieuwe wetgeving komen namelijk ook nieuwe procedures kijken. Eén daarvan is het publiceren van een Kennisgeving Voornemen en Participatie. Daarin licht Rijkswaterstaat de plannen toe en staat beschreven hoe belanghebbenden kunnen meedenken en welke voorwaarden daar voor gelden. 

Oplossingsrichting: kwelgeulen
Het plan voor de herinrichting bestaat uit het aanleggen van twee kwelgevoede geulen en het ecologisch verbeteren van de beekmonding.

Een kwelgeul is bijzondere vorm van een geïsoleerde geul die een aantrekkelijk leefgebied biedt voor soorten die bij een voedselarm en veelal kalk- en ijzerrijk kwelmilieu horen, zoals waterviolier, rossig fonteinkruid en zeggesoorten. En voor vissoorten als de bittervoorn, modderkruiper en het vetje. Kwelwateren zijn grotendeels verdwenen uit het Maaslandschap. Herstel van dit type leefgebied past bij de Terrassenmaas en verrijkt de biodiversiteit van het riviersysteem.

De geulen zijn voorzien ten oosten van en parallel aan de bestaande Vorsterweidenlossing. Bij de terrasrand aan de oostkant van de geulen is een houtwal gepland: een aaneengesloten lint van struiken en/of bomen. Het idee is dat de geulen via een duiker met elkaar worden verbonden, zodat de weg behouden blijft en daarmee ook de percelen van grondeigenaren bereikbaar blijven. De geulen gaan afwateren op de bestaande Vorsterweidenlossing en Vorstermolenbeek.

Foto van een geul die in het midden staat met aan beide kanten groene grasvelden met een klein metalen hek geplaatst helemaal links.
Foto: Een deel van de Vorsterweidenlossing, met links het gebied waar de kwelgeulen zijn gepland ©Arcadis

en natuurlijkere inrichting beek
De wens is verder de Vorstermolenbeek zelf ook natuurlijker in te richten door de oever flauw oplopend af te graven en licht te laten slingeren. Zodanig dat een smalle, natte oeverzone (moeraszone) ontstaat. Doordat de beek hierdoor breder wordt, neemt de stroomsnelheid af en wordt het steile verval in de laatste meters bij de uitmonding in de Maas verdeeld over de gehele lengte van de monding. Daarnaast is het aanbrengen van dood hout onderdeel van het herinrichtingsplan. Dat werkt onder water als een soort koraal, waar het al snel wemelt van het leven. Macrofauna, algen en wieren hechten zich aan het hout en vissen vinden er een schuilplaats.

Afstemming en planning
In 2021 is samen met andere overheidsorganisaties zoals de gemeente Venlo en waterschap Limburg een eerste verkenning gestart voor het gebied Vorstermolenbeek. Ook zijn bij Staatsbosbeheer, particuliere grond­eigenaren en -gebruikers en andere direct belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. Verder houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden en beschermde plant- en diersoorten in het gebied. Inmiddels heeft Arcadis een ontwerpnotitie opgesteld. De maatregel moet uiterlijk december 2027 zijn gerealiseerd.

Kaderrichtlijn Water
Het gebied Vorstermolenbeek is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas dat Rijkswaterstaat uitvoert vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Hoofddoel daarvan is het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit door het creëren van leefgebied voor verschillende plant- en diersoorten die thuishoren in het riviersysteem van de Maas, maar daar nu ontbreken of nog maar beperkt voorkomen.

Overgang naar nieuwe wetgeving
Niet al deze ingrepen vallen qua planning onder de Omgevingswet. Sommige zijn namelijk voorbereid onder de oude wetgeving. Dat betekent dat Rijkswaterstaat in de praktijk te maken heeft met verschillende te volgen procedures. In de communicatie over de plannen zal steeds worden aangegeven welke procedure van toepassing is. In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan een zienswijze in te dienen als ontwerpbesluiten ter inzage liggen.

Meer weten over de maatregelen voor ecologisch herstel van de Maas?
Meer info is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).

Lat: 51,4070693785488
Long: 6,15247108167424

Een momentje...
Cookie-instellingen