Winst voor het waterleven

Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas, waaronder Oever Brandt visvijver. 

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit lag van 28 januari 2025 tot en met 10 maart 2025 ter inzage, met voor iedereen de mogelijkheid te reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen.

Op dit moment wordt het definitieve Projectbesluit voorbereid. De terinzagelegging daarvan gebeurt naar verwachting in mei 2025. In de reactienota bij dit besluit wordt weergegeven hoe is omgegaan met de binnengekomen zienswijzen. 

Kaderrichtlijn Water: samenwerken aan riviernatuur

Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het doel van deze richtlijn is de kwaliteit van onze oppervlaktewateren te verbeteren en beschermen.

De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en dempen van geulen en meanders. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. 

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd samen met partners aan het herstellen van de riviernatuur. Ook bij de Maas. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen te verbeteren of nieuw aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. De uitvoering van de KRW-maatregelen loopt nog door tot en met december 2027.

In de gemeente Maasgouw zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. Zoals de vispassage ‘Verlengde Oude Maas’ in 2022, onder leiding van het waterschap Limburg en in samenwerking met Natuurmonumenten. In datzelfde jaar werd ook de natuurvriendelijke oever Koningssteen opgeleverd. Bij de aanstaande plannen in deze regio gaat het nu om vijf locaties bij Ohé en Laak en Stevensweert.
 

Ontwerp-Projectbesluit

Het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet is gepubliceerd in de Staatscourant en lag ter inzage van dinsdag 28 januari tot en met maandag 10 maart 2025. In die periode kon iedereen de stukken inzien en een reactie op het plan indienen (zienswijze genoemd).

Onder ditzelfde Ontwerp-Projectbesluit vallen nog zes andere KRW-maatregelen, gelegen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas, zie onderstaand overzichtskaartje.

Maatregelgebied Oever Brandt visvijver

Dit projectgebied bevindt zich in de gemeente Maasgouw tussen de uitstroom van de Huyskensplas en de uitstroom van de Oude Maas. Hier worden rond de kop van de plas/visvijver Brandt twee oeverstukken ‘ontsteend’ om de riviernatuur een impuls te geven.

Het ontwerp 

De stenen oeverbekleding zal tussen rivierkilometer 63.5-64.0 (450 meter) en 64.4-64.8 (400 meter) tot onder de waterlijn worden verwijderd. De duiker in het benedenstroomse deel wordt daarbij weggehaald, net als enkele bomen die zich in het maatregelgebied bevinden. Het bosje langs de westzijde van plas Brandt heeft een beschermde status vanuit de Natura 2000-wetgeving. Daar worden geen stenen langs de Maas weggehaald.

Natuurlijke rivierprocessen als afkalving en aanzanding krijgen na het ontstenen weer zoveel mogelijk de ruimte om een geleidelijke overgang van water naar land te vormen.

De rivierstrandjes van vroeger komen gedeeltelijk terug. Zo zagen de oevers van de Maas eruit voordat de mens de rivier in een vast keurslijf plaatste. Vissen en allerlei waterdiertjes gedijen beter in ondiepe oeverzones dan in het diepe midden van de rivier. Als er eenmaal strandjes zijn gevormd, neemt de snelheid van de afkalving af.

Gecontroleerde afkalving

Om ervoor te zorgen dat de afkalving in de lengterichting niet verder gaat dan gewenst, wordt aan beide uiteinden van de ontsteende oeverstukken een speciale beschermlaag ingebouwd, een zogeheten falling apron. Dat is een smalle sleuf die haaks op de rivier wordt gegraven en wordt gevuld met keien.

Vanaf het moment dat de afkalving dat punt bereikt, spoelen de keien vrij, waardoor verdere zijwaartse erosie langs de Maasoever wordt gestopt. De constructie steekt niet boven het maaiveld uit en krijgt een afdeklaag van grond.

Ook wordt op enkele plekken waar de stenen zijn weggehaald, de oevergrond preventief afgegraven en afgevoerd. Daarmee wil Rijkswaterstaat eventuele hinder voor scheepvaart door aanzanding voorkomen.

Afstemming

De plannen voor de maatregel Oever Brandt visvijver zijn afgestemd met Natuurmonumenten, de gemeente Maasgouw en Waterschap Limburg. Ook zijn bij particuliere grondeigenaren en andere direct belanghebbenden relevante aandachtspunten opgehaald, waar zo goed mogelijk rekening mee is gehouden in het ontwerp. De huidige struinroutes voor wandelaars blijven bijvoorbeeld voor het grootste deel intact.

Verdere stappen

De volgende stap in de besluitvorming is het definitieve Projectbesluit. Na vaststelling door de minister van Infrastructuur en Waterstaat, wordt dat gepubliceerd in de Staatscourant. Ook dit besluit komt vervolgens gedurende een bepaalde periode ter inzage te liggen, waarbij nog de mogelijkheid van beroep open staat bij de Raad van State (afdeling Bestuursrechtspraak).

In de reactienota bij het definitieve Projectbesluit wordt weergegeven hoe is omgegaan met de zienswijzen die zijn ingediend op het Ontwerp-Projectbesluit. 

Uiterlijk december 2027 moet het werk buiten zijn uitgevoerd. Onderstaand schema geeft aan wanneer de verschillende besluitvormingsmomenten voor de zeven KRW-maatregelen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas worden verwacht, met de bijbehorende mogelijkheden om te reageren.

Meer weten of vragen?

Meer informatie over het werk van Rijkswaterstaat voor het ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of stel uw vraag  aan de landelijke informatielijn via 0800-8002 (gratis).