Geul Bokhoven/Bokhovense waard

Aanleg meestromende nevengeul met een lengte van 1,6 km ten noordwesten van Bokhoven. Status: verwerken zienswijzen op het Ontwerp-Projectbesluit en voorbereiding publicatie definitief Projectbesluit.

Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Benedenmaas tussen stuw Lith en Heumen, waaronder het aanleggen van een meestromende nevengeul ten noordwesten van het dorp Bokhoven in de gemeente 's-Hertogenbosch.

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit lag van 4 december 2024 tot en met 14 januari 2025 ter inzage, waarbij iedereen de mogelijkheid had te reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen.

 

Kaderrichtlijn Water

De plannen vloeien voort uit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Die richtlijn heeft als doel de kwaliteit van alle oppervlaktewateren in Europa te verbeteren en bescher­men. Dat geldt dus ook voor de Maas. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

In de loop van de tijd is door menselijk ingrijpen veel veranderd aan het Maaslandschap. Het waterleven is daardoor in de knel gekomen. De maatregelen moeten er voor zorgen dat er ook weer ruimte komt voor natuurwaarden; meer leefgebied voor planten, vissen en kleine waterdiertjes. 
 

Benedenmaas

De ongestuwde Maas vanaf Lith wordt de Benedenmaas genoemd. Hier werken eb en vloed nog een beetje door, daarom ook wel bekend als de Getijdenmaas. Het waterniveau stijgt en daalt dagelijks met zo’n 20 tot 30 cm. Van oorsprong horen hier rustig stromende nevengeulen thuis. Bij Bokhoven wordt zo’n type geul als het ware teruggeplaatst in de uiterwaard. Zo krijgt de bijbehorende riviernatuur weer de kans zich te vestigen en neemt de biodiversiteit van het waterleven in en langs de Maas toe.


Ontwerp-Projectbesluit

Wat er precies gaat gebeuren in de Bokhovense waard staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit is gepubliceerd in de Staatscourant en lag gedurende zes weken ter inzage. Van 4 december 2024 tot en met 14 januari 2025 kon iedereen de stukken inzien en reageren op het plan. Een reactie op het Ontwerp-Projectbesluit wordt een zienswijze genoemd. 

In dit Ontwerp-Projectbesluit zijn nog twee andere KRW-maatregelen langs de Benedenmaas opgenomenL Oever Casterens Hoeve en Oever Benedenwaarden, beide in de gemeente Maasdriel aan de overkant van de Maas. Zie het overzichtskaartje hieronder.

Voor een globaal overzicht van de plannen is er een - drempelvrije - samenvatting van het Ontwerp-Projectbesluit beschikbaar. Deze is te bekijken en downloaden op het Publicatieplatform van Rijkswaterstaat

In de reactienota bij het definitieve Projectbesluit wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Heeft u een zienswijze ingediend? Dan krijgt u daar persoonlijk bericht over. 


Het ontwerp voor Geul Bokhoven op hoofdlijnen

Het maatregelgebied van Geul Bokhoven ligt ten noordwesten van het gelijknamige dorp in de gemeente 's-Hertogenbosch, op de linkeroever van de Maas. Deze uiterwaard maakt deel uit van het Natuurnetwerk Brabant en wordt aan de zuidzijde begrensd door de dijk. Het oostelijk deel is natuurgebied, de westzijde is agrarisch in gebruik. De geul komt te liggen tussen rivierkilometer 224,6 en 222,9. 

De uiterwaard langs de Maas met een groot graslandschap links. Rechtsboven aan de overkant van de Maas staan huizen en ligt een jachthaven.
Huidige situatie maatregelgebied geul Bokhoven, gezien van oost naar west. Foto: ©Studio Retouched

Meestromende nevengeul

De ingreep bestaat uit het graven van een 1,6 km lange nevengeul, die aan beide kanten via drempels met de Maas wordt verbonden. Deze drempels reguleren de watertoevoer en zorgen voor demping van golfslag van passerende schepen. Door de tweezijdige aantakking gaat de geul permanent rustig meestromen. De geul heeft geen hoogwaterdoelstelling; het gaat echt om een natuurgeul als leefgebied voor riviergebonden flora en fauna.

De breedte van de geul ligt tussen de 12 en 30 meter, zodat er verschillende stroomsnelheden ontstaan. De oevers variëren in steilheid, wat nestgelegenheid biedt voor vogels. Op de bodem komt een laag klei, afgetopt met zand. De klei voorkomt uittreding van grondwater onder de dijk door, het zand vormt de leeflaag voor de natuur. Het houdt het water helder zodat zonlicht tot op de bodem kan komen en dat is weer belangrijk voor plantengroei.

De Veerweg doorsnijdt de nevengeul. Op het ‘kruispunt’ zorgt een verbindingskoker (duiker) ervoor dat het water onder de weg door stroomt. Tegelijkertijd blijft de oever van de Maas zo toegankelijk voor grazend vee, recreanten en werkverkeer.

Luchtfoto van het maatregelgebied Geul Bokhoven met daarop het ontwerp ingetekend en tekstjes die de belangrijkste ingrepen aangeven.


Dood hout, refugia en aanplant bomen

Het ontwerp omvat verder het afzinken van dode bomen onder water in de geul. Die worden vanzelfsprekend stevig verankerd om wegdrijven te voorkomen. Allerlei insecten larven, algen en wieren kunnen zich op het dode hout vestigen. En jonge vis schuilt graag tussen de takken en wortels van dit rivierhout. Enkele diepere poelen in de geul dienen in droge en warme periodes als vluchtplaats voor vis en macrofauna, ook wel refugia genoemd.

Op de zuidflank van de geul worden bomen en heesters aangeplant, zodat daar genoeg schaduw is. Schaduw remt de opwarming van het water af, wat ook beter is voor de overlevingskansen van het waterleven in warme zomers. En aan de noordzijde van de geul komt een groepje notenbomen te staan. De (baken)bomen op de Maasoever blijven ongemoeid in het ontwerp.


Stromingsminnende soorten

Het belangrijkste doel van deze meestromende nevengeul is het creëren van robuust leefgebied voor stromingsminnende vissen en kleine waterdiertjes. Soorten zoals riviergrondel, barbeel en serpeling profiteren van het stromende water, net als trekvissen als driedoornige stekelbaars en rivierprik. De geul dient daarnaast als een rustplek, waardoor vissen de Maas gemakkelijker kunnen doortrekken. Voor ongewervelde waterdieren, zoals de bolle stroommossel en rivierrombout, biedt de nieuwe habitat ook verbeterde omstandigheden. Bovendien krijgen water planten zoals fonteinkruiden er een vestigingsplaats bij.
 

Bufferzone

Rijkswaterstaat streeft ernaar om langs een deel van de geul aan de westzijde een bufferzone te realiseren voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een buffer zone is hier een strook land van 15 meter breed die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd en daardoor zo min mogelijk terechtkomen in de geul.
 

Totstandkoming ontwerp en afstemming

Het ontwerp is besproken met onder meer de gemeente ‘s-Hertogenbosch, de betrokken grondeigenaren, Natuurmonumenten, provincie Noord-Brabant en Waterschap Aa en Maas. Ook zijn bij overige belang hebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald.

Omwonenden uit met name Bokhoven hebben in reactie op de in 2023 gepubliceerde Kennisgeving voornemen en Kennisgeving participatie de wens geuit dat de Maasoever na aanleg van de nevengeul bereikbaar blijft voor recreatie. Zo is gevraagd om bijvoorbeeld een brug of stapstenen als oversteekvoorziening aan de kant van het dorp in het ontwerp mee te nemen.

Rijkswaterstaat legt echter vanuit het project Kaderrichtlijn Water Maas geen recreatieve voorzieningen aan bij deze maatregel. De opdracht vanuit de KRW is namelijk het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit op deze locatie; het faciliteren van recreatie valt daar niet onder. Het Ontwerp-Projectbesluit sluit eventuele toekomstige recreatieve elementen echter niet uit, mits de betrokken partijen goede afspraken hebben gemaakt over financie ring, eigenaarschap, onderhoud en beheer daarvan.


Afstemming 

In 2020 is Rijkswaterstaat het initiatief voor de herinrichting van de uiterwaard bij Bokhoven gestart, in overleg met onder meer de gemeente ‘s-Hertogenbosch, provincie Noord-Brabant, waterschap Aa en Maas, Natuurmonumenten en andere betrokken grondeigenaren en -gebruikers. Ook zijn bij overige belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. 
 

Verdere stappen 

Na afronding van de zienwijzenprocedure is de volgende stap in de besluitvorming het voorbereiden van het definitieve Projectbesluit. Na vaststelling door de minister van Infrastructuur en Waterstaat, wordt ook dat gepubliceerd in de Staatscourant. Dit besluit komt vervolgens gedurende een bepaalde periode ter inzage te liggen, waarbij nog de mogelijkheid van beroep open staat. Uiterlijk december 2027 moet het werk buiten zijn uitgevoerd. 

Onderstaand schema geeft aan wanneer de verschillende besluitvormingsmomenten voor deze drie KRW-maatregelen worden verwacht, met de bijbehorende mogelijkheden om te reageren.

 

Meer weten of vragen?


Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel gratis met de landelijke informatielijn van Rijkswaterstaat via 0800-8002.

Lat: 51.7408640380037
Long: 5.22610258939676

Een momentje...
Cookie-instellingen