Winst voor het waterleven
Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas, waaronder Geul Hansummerweerd-Oude Maasarm.
Inmiddels is de besluitvorming voor deze maatregel een flinke stap verder: het ontwerp is klaar en iedereen die dat wil kan reageren op het Ontwerp-Projectbesluit dat van 28 januari 2025 tot en met 10 maart 2025 ter inzage ligt. Op woensdag 12 februari organiseert Rijkswaterstaat een inloopavond in Hoeve de Bongerd, van 18.30 tot 21.00 uur.
Kaderrichtlijn Water: samenwerken aan riviernatuur
Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het doel van deze richtlijn is de kwaliteit van onze oppervlaktewateren te verbeteren en beschermen.
De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en dempen van geulen en meanders. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor.
Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd samen met partners aan het herstellen van de riviernatuur. Ook bij de Maas. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen te verbeteren of nieuw aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. De uitvoering van de KRW-maatregelen loopt nog door tot en met december 2027.
In de gemeente Roermond zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. Zoals het aanleggen van de nevengeul rond stuw Roermond door het gebied Stadsweide en de herinrichting van de monding van de Asseltse Leijgraaf.
Ontwerp-Projectbesluit: indienen zienswijzen mogelijk
Wat er precies gaat gebeuren in het gebied Hansummerweerd-Oude Maasarm staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit is gepubliceerd in de Staatscourant en ligt ter inzage van dinsdag 28 januari tot en met maandag 10 maart 2025. Iedereen die dat wil kan de stukken in die periode inzien en een reactie op het plan indienen (zienswijze genoemd).
Onder ditzelfde Ontwerp-Projectbesluit vallen nog zes andere KRW-maatregelen, gelegen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas, zie onderstaand overzichtskaartje.

Waar kunt u het plan inzien?
• Het Ontwerp-Projectbesluit is samen met de bijbehorende motivering van 28 januari tot en met 10 maart 2025 online te vinden op de website www.platformparticipatie.nl/noordelijkegrensmaas-zuidelijkezandmaas. Het gaat dan om het 'Ontwerp-Projectbesluit KRW noordelijke Grensmaas, De Weerd-Reuver en Hansummerweerd-Oude Maasarm'. U vindt daar ook een samenvatting van het document en informatie hoe u een zienswijze kunt indienen. De bijlagen en onderzoeksrapporten zijn via de website op te vragen.
• U kunt de stukken in diezelfde periode ook inzien op het kantoor van Rijkswaterstaat in Den Bosch: Magistratenlaan 82, 5223 MD Den Bosch. Maak daarvoor een afspraak via telefoonnummer 088-797 48 80.
Hoe kunt u een zienwijze indienen?
U kunt tijdens de terinzagetermijn op de volgende manieren een zienswijze indienen op het Ontwerp Projectbesluit:
• Digitaal: bij voorkeur ontvangen wij uw zienswijze via het zienwijzenformulier op de projectpagina op de website www.platformparticipatie.nl/noordelijkegrensmaas-zuidelijkezandmaas.
• Mondeling: voor het noteren van uw mondelinge zienswijze kunt u tijdens kantooruren een afspraak maken met directie Participatie via telefoonnummer 070 - 456 96 07.
• Schriftelijk: stuur een gefrankeerde brief ter attentie van directie Participatie, Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Postbus 20901, 2500 EX Den Haag, onder vermelding van ‘KRW noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas’.
Hulp bij digitale informatie van de overheid
Contact met de overheid gaat steeds vaker digitaal. Soms vinden mensen dit lastig. Kunt u wel wat hulp gebruiken? Ga dan langs bij de bibliotheek bij u in de buurt, daar bevindt zich een Informatiepunt Digitale Overheid. U kunt er zonder afspraak binnenlopen voor ondersteuning. Bijvoorbeeld voor het digitaal raadplegen van documenten die bij dit project horen of het digitaal indienen van een zienswijze.
Wat gebeurt er met uw zienswijze?
In de reactienota bij het definitieve Projectbesluit wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Heeft u een zienswijze ingediend? Dan krijgt u daar persoonlijk bericht over.
Ook het definitieve Projectbesluit wordt gepubliceerd in de Staatcourant en ter inzage gelegd, waarna er nog de mogelijkheid is daartegen in beroep te gaan.
Inloopavonden op 11 en 12 februari 2025
Rijkswaterstaat organiseert twee inloopavonden over de zeven maatregelen langs de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas: op dinsdag 11 februari 2025 in restaurant Int Brookx in Stevensweert (In het Broek 1, 6107 BG) en op woensdag 12 februari 2025 in Hoeve de Bongerd (Markt 13, 5954 BH) in Beesel.
Medewerkers van Rijkswaterstaat zijn dan aanwezig om vragen te beantwoorden. Aanmelden is niet nodig. Geïnteresseerden zijn welkom om tussen 18.30 en 21.00 uur binnen te lopen, er is geen centrale presentatie.
Maatregelgebied Geul Hansummerweerd-Oude Maasarm
Op de rechteroever van de Zandmaas ten noordwesten van Swalmen, tussen rivierkilometer 88.0 en 89.2, ligt een oude Maasarm, precies op de grens tussen de gemeenten Roermond en Beesel. Hier staan drie deelmaatregelen op het programma: het rechtstreeks aantakken van de Swalm op de Maas, het aanleggen van drie kwelgeulen ten zuiden van de Maasarm en enkele ecologische verbeteringen in de meander zelf.
Het maatregelgebied Geul Hansummerweerd-Oude Maasarm. Foto: ©Studio Retouched
Het ontwerp
Nieuwe uitmonding Swalm
De nieuwe monding wordt schuin door het schiereiland gegraven en gaat de Swalm rechtstreeks met de Maas verbinden. De bedding daarvan wordt smal met steil oplopende zijkanten. Dat leidt ertoe dat het water voldoende vaart heeft op weg naar de Maas om daar voor een goede lokstroom voor vis te zorgen. De huidige uitmonding van de Swalm bij de oude rivierarm wordt gedempt.
Met name voor soorten die van stroming houden, zoals de zalm, wordt het zo gemakkelijker om vanuit de Maas landinwaarts de Swalm op te zwemmen. Maar ook voor planten en waterdiertjes die van snelstromend water houden, zoals vlottende waterranonkel en kokerjuffers, ontstaan er betere omstandigheden.
Lokstroom
Vissen kunnen de huidige ingang van de Swalm nu maar moeilijk vinden, omdat die in de doodlopende Maasarm uitkomt. Daardoor ontbreekt de zo belangrijke lokstroom. Elk water heeft een unieke geur en andere kenmerken. Vissen hebben die informatie nodig om de weg te vinden naar de beken en zijrivieren waar zij naartoe moeten om op te groeien of zich voort te planten. Die kenmerken moeten dan wel voldoende kunnen worden waargenomen. Daarvoor is het nodig dat het water uit de beek met voldoende kracht de rivier in stroomt. Als deze lokstroom te zwak is, missen de dieren als het ware de afslag. Dat betekent dat minder exemplaren hun paaiplekken bereiken, wat niet goed is voor de visstand.
Rivierhout en dassen
In de nieuwe monding wordt rivierhout aangebracht, zowel dood hout als nog levende bomen die met de wortels in de oever blijven staan. Dit doet dienst als verstopplek voor vis tegen roofsoorten en zorgt voor variatie in stroming. Macrofauna als insectenlarven en zoetwatermosselen kunnen zich hechten aan het hout, wat de biodiversiteit ten goede komt.
De waterloop is om de dassenburcht heen gepland; die blijft dus behouden. Over het water komen enkele boomstammen Het leefgebied voor flora en fauna neemt hierdoor toe, met meer variatie bovendien.

Aanleg drie kwelgeulen
In het grasland aan de zuidkant van de oude Maasarm liggen drassige restanten van vroegere geulen. Op die plek worden drie ondiepe kwelgeulen aangelegd, gevoed door het afstromende grondwater uit de naastgelegen hogere terrassen. De geulen krijgen een licht gebogen vorm en komen onder elkaar te liggen. Ze worden een paar honderd meter lang, ongeveer 30 meter breed en maximaal 1 meter diep.
Kwelgeulen komen van nature voor langs de ‘Terrassenmaas’ tussen Roermond en Mook. Grondwater stroomt hier vanaf de hogere flanken naar de rivier en kwelt op lagere delen naar boven. Hier horen flora en fauna thuis die van zuiver, stilstaand en mineraalrijk water houden. Te denken valt aan planten als holpijp, moeraszegge en bosbies. Kenmerkend voor kwelmilieus is verder dat er vaak amfibieën in voorkomen. Soms worden er vissen aangetroffen, die bijvoorbeeld zijn achtergebleven na een hoogwater. In dat geval ontbreken amfibieën meestal, omdat hun eitjes door de vissen worden opgegeten.
Vanwege menselijke ingrepen aan het Maaslandschap zijn kwelwateren schaars geworden en daarmee de bijzondere natuurwaarden die erbij horen. Daarom herstelt Rijkswaterstaat dit type leefgebied weer zoveel mogelijk.
Afvangen landbouwwater
Rijkswaterstaat streeft ernaar om langs de zuidwestkant van de kwelgeulen een bufferzone te realiseren voor een extra impuls voor het ecologische herstel. Een bufferzone is hier een strook land van 15 meter breed die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd en daardoor zo min mogelijk terechtkomen in de geulen. Daarnaast wordt aan diezelfde kant een nieuwe watergang gegraven die het landbouwwater van de omliggende percelen om de nieuwe kwelgeulen heen moet leiden.
Ecologische impuls oude Maasarm
Tot slot zijn er enkele ecologische verbeteringen in de Maasarm zelf in het ontwerp voor dit gebied opgenomen. Zoals het afzinken van dode bomen achter het jachthaventje. Deze invaarblokkade moet er samen met een ballenlijn voor zorgen dat er geen bootjes meer in het zuidelijke deel kunnen komen. Dat brengt meer rust voor het waterleven. Ook in andere delen van de meander wordt rivierhout aangebracht, stevig verankerd zodat de bomen niet weg kunnen drijven.
Verder wordt de oever van de kleine plas aan de zuidwestpunt deels verlaagd zodat daar een moerassige zone ontstaat. Het leefgebied voor flora en fauna neemt hierdoor toe, met meer variatie bovendien.
Totstandkoming en afstemming
Het ontwerp voor deze ingrepen is besproken met de gemeente Roermond, Staatsbosbeheer en Waterschap Limburg.
Ook zijn bij de particuliere grondeigenaren en andere direct belanghebbenden relevante wensen en aandachtspunten opgehaald, waar zo goed mogelijk rekening mee is gehouden. Zo blijft de jachthaven in de Maasarm bereikbaar voor recreatievaart en wordt de dassenburcht niet verstoord tijdens de werkzaamheden. Verder komt er langs beide zijden van de nieuwe Swalmmonding een onderhoudspad voor het waterschap.
Verdere stappen
Na afronding van de zienwijzenprocedure is de volgende stap in de besluitvorming het voorbereiden van het definitieve Projectbesluit. Na vaststelling door de minister van Infrastructuur en Waterstaat, wordt ook dat gepubliceerd in de Staatscourant. Dit besluit komt vervolgens gedurende een bepaalde periode ter inzage te liggen, waarbij nog de mogelijkheid van beroep open staat bij de Raad van State (afdeling Bestuursrechtspraak).
Uiterlijk december 2027 moet het werk buiten zijn uitgevoerd. Onderstaand schema geeft aan wanneer de verschillende besluitvormingsmomenten voor de zeven KRW-maatregelen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas worden verwacht, met de bijbehorende mogelijkheden om te reageren.

Meer weten?
Voor vragen over de procedure rond het Ontwerp-Projectbesluit kunt u bellen naar de directie Participatie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat via telefoonnummer 070-456 96 07.
Voor inhoudelijke vragen over de maatregelen kunt u bellen met Rijkswaterstaat via 0800-8002 (gratis) of kijk op de Maaspagina op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl voor meer informatie.