Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas. Voor 7 locaties is in 2023 een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd, waaronder ‘Geul Hansummerweerd-Oude Maasarm’. De brede omgeving kon daarop tot en met 26 september meedenken.
Ligging
Het maatregelgebied ligt op de rechteroever van de Zandmaas, tussen rivierkilometer 87,5 en 89,3. Vlakbij bevinden zich de buurtschappen Rijkel en Wieler.
Afstemming en planning
In 2021 is Rijkswaterstaat het initiatief voor deze maatregel gestart, in overleg met onder meer de gemeente Roermond, Staatsbosbeheer en waterschap Limburg. Ook zijn bij de particuliere grondeigenaren en andere direct belanghebbenden relevante aandachtspunten over het gebied opgehaald.
Oplossingsrichting
Nieuwe uitmonding Swalm
Voor de Swalm is een nieuw aan te leggen directe uitmonding in de Maas voorzien, schuin omhoog door het schiereiland. Met name voor stromingsminnende vissen als de zalm moet het daarmee gemakkelijker worden vanuit de rivier naar hun voortplantingsgebieden hogerop in de Swalm te zwemmen. Maar ook planten en waterdiertjes die van snelstromend water houden zien we hier hopelijk door terugkeren, zoals kokerjuffers, vlottende waterranonkel en dotterbloem.
Vissen kunnen de huidige ingang van de Swalm nu moeilijk vinden, omdat die in de doodlopende Maasarm uitkomt. Daardoor ontbreekt de zo belangrijke 'lokstroom'. Elk water heeft een unieke geur en typerende fysiologische kenmerken. Vissen hebben die informatie nodig om te kunnen migreren tussen de Maas en haar zijwateren. Die kenmerken moeten dan wel voldoende kunnen worden waargenomen. Als de lokstroom niet krachtig genoeg is, missen de vissen als het ware de afslag. Dat betekent dat minder exemplaren de landinwaartse plekken bereiken om naar voedsel te zoeken, op te groeien of te paaien.
De beoogde aantakking van de Swalm krijgt een smal profiel. Dat zorgt ervoor dat het water voldoende vaart heeft op weg naar de Maas om daar voor een goede lokstroom te zorgen. De nieuwe loop is gepland om de dassenburcht heen; die blijft dus behouden.
Aanleg drie kwelgeulen
In het grasland aan de zuidkant van de oude Maasarm liggen nog drassige restanten van vroegere geulen. Op die plek wil Rijkswaterstaat 3 ondiepe kwelgeulen aanleggen. Deze worden gevoed door het helder grondwater (kwel) uit de naastgelegen hogere terrassen. Dat is een aantrekkelijk leefgebied voor natuur die hoort bij rustig en mineraalrijk water. Te denken valt aan planten als holpijp, moeraszegge en bosbies. En libellen als de glassnijder weten dat eveneens zeer te waarderen. Typerend voor kwelmilieus is dat er ook amfibieën voorkomen. De poelkikker en kamsalamander zijn er bijvoorbeeld nogal eens te vinden. De bedoeling is dat de 3 kwelgeulen een gebogen vorm krijgen en parallel naast elkaar komen te liggen.
Ecologische verbetering oude Maasarm
Tot slot zijn er enkele ecologische verbeteringen in de oude Maasarm zelf voorzien. Daar wordt onder meer gedacht aan het aanbrengen van een ballenlijn en rivierhout achter het jachthaventje. Deze invaarblokkade moet er voor zorgen dat er geen bootjes meer in het zuidelijke deel van het water kunnen komen. Dat brengt meer rust voor het waterleven. Ook wordt er gekeken naar mogelijkheden om de oevers van de Maasarm nog natuurvriendelijker in te richten.
Welke locaties vallen nog meer onder deze Kennisgeving?
De andere 6 locaties die onder deze Kennisgeving Participatie vallen, zijn Geul De Weerd-Reuver in de gemeenten Beesel en Peel en Maas en de volgende maatregelen in de gemeente Maasgouw: Geul Brandt, Oever Brandt-Visvijver, Geul Molensteen, Oever Laak en Geul Laakerweerd. Meer informatie daarover is te vinden via de klikbare kaart.
Volgende stappen
Ingenieursbureau Arcadis stelt de komende tijd voor alle 7 maatregelen een ontwerpnotitie op en houdt daarbij zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden, beschermde plant- en diersoorten en wensen uit de omgeving. De stap daarna is het publiceren van het Ontwerp Projectbesluit Omgevingswet door Rijkswaterstaat. De plannen worden dan voor iedereen openbaar toegankelijk ter inzage gelegd. In die periode is het mogelijk een zienswijze in te dienen. Als de terinzagetermijn bekend is, informeert Rijkswaterstaat daar over, onder meer via deze website.
Na publicatie van het definitieve Projectbesluit volgt de beroeptermijn. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden zijn uitgevoerd.
Kaderrichtlijn Water
Deze maatregelen zijn onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Rijkswaterstaat werkt al sinds 2009 samen met andere partijen aan het natuurvriendelijk inrichten van oevers, beekmondingen en uiterwaarden langs de rivier. Zo bij Roermond, waar een beekje om de stuw in de Maas heen is gegraven. En de loop van de Asseltse Leijgraaf bij Swalmen werd gedeeltelijk verlegd voor een betere ecologische kwaliteit.
Naast de plannen rond de oude Maasarm in de Hansummerweerd is er in deze regio nog een project in voorbereiding: Geul Rijkelse Bemden. Het ontwerp daarvan is inmiddels klaar, met als volgende stap het publiceren van het Ontwerp Projectplan Waterwet. Als dit ter inzage ligt, kunnen belanghebbenden een zienswijze indienen. Als het zo ver is, informeert Rijkswaterstaat daar over.
Meer weten?
Meer informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).