Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas.
 

Planning

Begin 2023 heeft Rijkswaterstaat een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd in de Staatscourant voor het werkpakket waar onder meer de maatregel Leijgraaf Arcen in zit. De brede omgeving kon daarna gedurende een bepaalde periode meedenken over de voorgestelde oplossingsrichting en/of aangeven hoe men betrokken wilde worden bij de plannen.

Inmiddels is het ontwerp uitgewerkt en wordt het Ontwerp-Projectbesluit Omgevingswet voorbereid. Dit komt openbaar ter inzage te liggen gedurende een bepaalde periode. In die periode kan iedereen die dat wil de stukken inzien en reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen. De publicatie van het Ontwerp-Projectbesluit gebeurt naar verwachting in het najaar van 2024. Als het zo ver is, informeert Rijkswaterstaat daarover, onder meer via deze website.

Na vaststelling, wordt ook het definitieve Projectbesluit ter inzage gelegd, waartegen nog de mogelijkheid tot beroep open staat.
Uiterlijk december 2027 moet de maatregel Leijgraaf Arcen zijn uitgevoerd. 

Ligging in Zandmaas

Het maatregelgebied ligt bij de Boerenhuizenlossing in de Maasuiterwaard ten noorden van Arcen, tussen de N271 en de Maasstraat. En bevindt zich zodoende in de Zandmaas, een uniek Nederlands riviertraject. Dit wordt gekenmerkt door een rechte loop in een relatief diep uitgesneden, smal rivierdal in een getrapt terrassenlandschap. Hier komen van nature ondiepe kwelgeulen voor, waar zijwaarts afstromend helder grondwater (kwelwater) aan het oppervlak komt.  
 

Het ontwerp

Rondom de Boerenhuizenlossing is een geïsoleerd liggende kwelgeul in twee delen voorzien, passend bij het historische karakter van de Zandmaas. Een kwelgeul is een bijzondere vorm van een geïsoleerde geul, die een aantrekkelijk leefgebied biedt voor soorten die bij een voedselarm en veelal kalk- en ijzerrijk watermilieu horen, zoals waterviolier, rossig fonteinkruid en zeggesoorten. En voor vissoorten als de bittervoorn, modderkruiper en het vetje. Kwelwateren zijn grotendeels verdwenen uit het Maaslandschap. 

Vanuit het Hoogwaterbeschermingsprogramma zijn er onder leiding van waterschap Limburg in dit gebied ook plannen voor de dijk. Daardoor zal een open buitendijks gebied tussen de kwelgeul en de Maas ontstaan.

Om de kwelgeul te kunnen realiseren, is het nodig de bestaande Boerenhuizenlossing richting de Maas te verleggen, zodat dat de lossing om de geul heen gaat lopen. Deze nieuwe route volgt zoveel mogelijk de bestaande landschappelijke contouren van bijvoorbeeld perceelsgrenzen, andere lossingen en paden. De twee geuldelen worden met elkaar verbonden door een verharde voorde. Hiermee blijft het huidige pad en daarmee ook de ontsluiting van de percelen van grondeigenaren in het gebied behouden.

Het is verder de bedoeling om tussen de kwelgeul en de terrasrand de graszode te verwijderden (ondiep te plaggen). Er kan zich dan een overgangsgebied met vochtige graslanden ontwikkelen, dat ook als hooiland beheerd kan worden. Het bestaande historische patroon van smalle kavels gescheiden door struweel blijft zo behouden. Ook omvat het plan het afgraven van het maaiveld om zogenoemd dotterbloemhooiland en elzenbroekbos mogelijk te maken: natuur die typerend is voor kwelgebieden.

Afstemming 

In 2021 is Rijkswaterstaat samen met andere overheidsorganisaties zoals de gemeente Venlo en waterschap Limburg een eerste verkenning gestart voor de maatregel Leijgraaf Arcen. Ook zijn bij Stichting het Limburgs Landschap, particuliere grond­eigenaren en -gebruikers en andere direct belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. Verder houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden en beschermde plant- en diersoorten in het gebied. 
 

Kaderrichtlijn Water

De maatregel Leijgraaf Arcen maakt onderdeel uit van een groter herstelprogramma voor de Maas dat Rijkswaterstaat uitvoert vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Hoofddoel daarvan is het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit door het creëren van leefgebied voor verschillende plant- en diersoorten die thuishoren in het riviersysteem van de Maas, maar daar nu ontbreken of nog maar beperkt voorkomen.
 

Andere KRW-maatregelen in deze regio

In de gemeente Venlo zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. In deze regio staan verder nog andere ecologische verbeteringen op het programma bij de Vorstermolenbeek, Stepkensbeek en Lingsforterbeek om voor 2028 uit te voeren. Dat gebeurt eveneens in samenwerking met waterschap Limburg.

Niet al deze ingrepen vallen qua planning onder de Omgevingswet. Sommige zijn namelijk nog voorbereid onder de oude wetgeving van de Waterwet, zoals de maatregel Stepkensbeek. Dat betekent dat Rijkswaterstaat in de praktijk te maken heeft met verschillende te volgen procedures.

In de communicatie over de plannen zal steeds worden aangegeven welke procedure van toepassing is. In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan een zienswijze in te dienen als ontwerpbesluiten ter inzage liggen.

Meer weten over de maatregelen voor ecologisch herstel van de Maas?

Meer info is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).