Stand van zaken en planning
Rijkswaterstaat wil de monding van de waterloop Heijense Leijgraaf tussen Afferden en de Oude Maasarm Heijen ecologisch verbeteren. Daarnaast liggen hier veel kansen voor het terugbrengen van kwelnatuur.
Over deze plannen is in september 2023 een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd in de Staatscourant. Daarmee werd de brede omgeving uitgenodigd mee te denken over de oplossingsrichting. Reageren was mogelijk tot en met 17 oktober 2023. Ook Geul Ossenkamp in ditzelfde gebied viel onder deze Kennisgeving.
Momenteel wordt het Ontwerp-Projectbesluit volgense de Omgevingswet voor de Heijense Leijgraaf voorbereid. De publicatie daarvan gebeurt naar verwachting in het vierde kwartaal 2025. Iedereen kan dan gedurende een aantal weken reageren op het plan door een zogenoemde zienswijze in te dienen. In een reactienota wordt teruggekoppeld hoe de binnengekomen zienswijzen zijn verwerkt.
Als het definitieve Projectbesluit is vastgesteld, wordt dat eveneens ter inzage gelegd. Daartegen staat dan nog de mogelijkheid van beroep open. De maatregel moet uiterlijk december 2027 zijn uitgevoerd.
Kaderrichtlijn Water
Door menselijke ingrepen in de afgelopen 150 jaar is de kwaliteit van het waterleven in en langs de Maas achteruit gegaan. Zo werd de rivier recht getrokken en haar oevers met steen vastgelegd. Hierdoor zijn veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor.
Daarom werkt Rijkswaterstaat samen met andere partijen al geruime tijd aan natuurvriendelijke oevers, beekmondingen en geulen langs de Maas. Met als doel de kwaliteit van het waterleven te verbeteren. Een belangrijke basis daarvoor is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
Het maatregelgebied
De Heijense Leijgraaf ligt op de rechteroever van de Zandmaas, deels in de gemeente Gennep en deels in de gemeente Bergen. De beek stroomt vanaf de noordzijde van Afferden naar haar uitmonding in de oude Maasarm, ten zuiden van de A77.
De Maas stroomt hier door een getrapt terrassenlandschap. Daarom wordt dit deel van de rivier ook wel de Terrassenmaas genoemd. In dit gebied stromen vele beken en lossingen naar de rivier.
De opdracht
De opgave vanuit de Kaderrichtlijn Water is om het leefgebied van planten en dieren in de monding van de Heijense Leijgraaf te verbeteren. De monding omvat in dit geval in feite de hele beekloop, omdat de Leijgraaf geheel buitendijks in de uiterwaard ligt. Het gaat dus niet alleen om het aantakkingpunt bij de Oude Maasarm Heijen.
Als oplossing voor die opgave denken Rijkswaterstaat en Arcadis aan kleinschalige ingrepen om de natuurfunctie van de Leijgraaf te verbeteren. Zoals het aanbrengen van houtpakketten in het water, zorgen voor meer variatie in stroming en het natuurvriendelijker inrichten van de beekoever.
Ooit werd deze uiterwaard gekenmerkt door geïsoleerd liggende kwelgeulen. Die werden gevoed door zuiver en mineraalrijk grondwater (kwel), dat afstroomt vanuit het naastgelegen hogere terras en bijzondere waternatuur met zich mee brengt. Daarom wordt er ook gekeken naar het terugbrengen van kwelgeulen en kwelmoeras langs de Leijgraaf. Met name de zuidkant ter hoogte van Afferden-Hengeland is hiervoor geschikt.
Het stroomafwaartse deel van de Heijense Leijgraaf, gezien van zuid naar noord. Net voor de A77 mondt de beek via een haakse bocht uit in de Uude Maasarm Heijen. Foto: ©Studio Retouched
Een deel van de Heijense Leijgraaf van noord naar zuid gezien. Foto: ©Studio Retouched
Andere KRW-maatregelen in deze regio
In de gemeenten Gennep en Bergen zijn nog 6 andere ecologische verbeterprojecten langs de Maas gepland: Monding Kleefse beek, Oude Maasarm Heijen, Geul Wellerlooi, Monding Looise Graaf, Oever Bergen-5, Oever Afferden-2 en Geul Ossenkamp.
Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website Samenwerken aan Riviernatuur.
Meer weten of vragen?
Meer algemene informatie over de maatregelen van Rijkswaterstaat voor ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure.
Neem bij andere vragen contact op met Rijkswaterstaat.