Ingenieursbureau Arcadis werkt op dit moment in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uit voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas.

Planning

Begin 2023 heeft Rijkswaterstaat een zogenoemde Kennisgeving Voornemen en Participatie gepubliceerd in de Staatscourant voor het werkpakket waar onder meer het gebied Vorstermolenbeek in zit. De brede omgeving kon daarna gedurende een bepaalde periode meedenken over de voorgestelde oplossingsrichting en/of aangeven hoe men betrokken wilde worden bij de plannen.

Inmiddels is het ontwerp uitgewerkt en wordt het Ontwerp-Projectbesluit Omgevingswet voorbereid. Dit komt openbaar ter inzage te liggen gedurende een bepaalde periode. In die periode kan iedereen die dat wil de stukken inzien en reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen. De publicatie van het Ontwerp-Projectbesluit gebeurt naar verwachting in najaar 2024. Als het zo ver is, informeert Rijkswaterstaat daarover, onder meer via deze website.

Na vaststelling, wordt ook het definitieve Projectbesluit ter inzage gelegd, waartegen nog de mogelijkheid tot beroep open staat.
Uiterlijk december 2027 moet de maatregel zijn uitgevoerd. 

Ligging 

De Vorstermolenbeek ligt in de Maasuiterwaard ten westen van Velden. De beek bevindt zich zodoende in de Zandmaas, een uniek Nederlands riviertraject. Dit wordt gekenmerkt door een rechte loop in een relatief diep uitgesneden, smal rivierdal in een getrapt terrassenlandschap. Hier komen van nature ondiepe kwelgeulen voor, waar zijwaarts afstromend helder grondwater (kwelwater) aan het oppervlak komt. 

Vanaf de hoge zandgronden stromen er ook beken in de Maas. Daar waar een beek door het winterbed stroomt, streeft Rijkswaterstaat er naar de beekmondingen weer zo natuurlijk mogelijk te maken. Het gaat hierbij niet uitsluitend om de plek waar de beek in de Maas stroomt, maar om het volledige traject dat een beek door de uiterwaard aflegt. Ook komen hier van nature kwelgeulen voor onderaan de hogere terrassen. Rijkswaterstaat streeft ernaar die waar mogelijk te herstellen als leefgebied voor de waterplanten en -dieren die daar afhankelijk van zijn.
 

Het ontwerp

Het plan voor de herinrichting bestaat uit het aanleggen van een kwelgevoede geul en het ecologisch verbeteren van de beekmonding.

Een kwelgeul is bijzondere vorm van een geïsoleerde geul die een aantrekkelijk leefgebied biedt voor soorten die bij een voedselarm en veelal kalk- en ijzerrijk kwelmilieu horen, zoals waterviolier, rossig fonteinkruid en zeggesoorten. En voor vissoorten als de bittervoorn, modderkruiper en het vetje. Kwelwateren zijn grotendeels verdwenen uit het Maaslandschap. Herstel van dit type leefgebied past bij de Terrassenmaas en verrijkt de biodiversiteit van het riviersysteem.

De geul is voorzien ten oosten van en parallel aan de bestaande Vorsterweidenlossing. Bij de terrasrand aan de oostkant van de geul is een houtwal gepland: een aaneengesloten lint van struiken en/of bomen. De twee delen van de geul worden via een duiker met elkaar verbonden, zodat de weg behouden blijft en daarmee ook de percelen van grondeigenaren bereikbaar blijven. De geul gaat afwateren op de bestaande Vorsterweidenlossing en Vorstermolenbeek.

Natuurlijkere inrichting beek

Het plan is verder om de monding van de Vorstermolenbeek zelf natuurlijker in te richten door de oever flauw oplopend af te graven en licht te laten slingeren. Zodanig dat een smalle, natte oeverzone (moeraszone) ontstaat. Doordat de beek hierdoor breder wordt, neemt de stroomsnelheid af en wordt het steile verval in de laatste meters bij de uitmonding in de Maas verdeeld over de gehele lengte van de monding. Daarnaast is het aanbrengen van dood hout onderdeel van het herinrichtingsplan. Dat werkt onder water als een soort koraal, waar het al snel wemelt van het leven. Macrofauna, algen en wieren hechten zich aan het hout en vissen vinden er een schuilplaats.
 

Afstemming 

In 2021 is samen met andere overheidsorganisaties zoals de gemeente Venlo en waterschap Limburg een eerste verkenning gestart voor het gebied Vorstermolenbeek. Ook zijn bij Staatsbosbeheer, particuliere grond­eigenaren en -gebruikers en andere direct belanghebbenden relevante informatie en aandachtspunten over het gebied opgehaald. Verder houden Rijkswaterstaat en Arcadis zo goed mogelijk rekening met eventuele archeologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden en beschermde plant- en diersoorten in het gebied. 

In het gebied van de Vorstermolenbeek speelt ook het Plan Vierwaarden. Dat is een grotere gebiedsopgave ten noorden van Venlo onder leiding van Waterschap Limburg, onder meer gericht op hoogwaterveiligheid. Met dat project vindt afstemming plaats.
 

Kaderrichtlijn Water

Het gebied Vorstermolenbeek is onderdeel van een groter ecologisch herstelprogramma voor de Maas dat Rijkswaterstaat uitvoert vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Hoofddoel daarvan is het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit door het creëren van leefgebied voor verschillende plant- en diersoorten die thuishoren in het riviersysteem van de Maas, maar daar nu ontbreken of nog maar beperkt voorkomen.

Andere KRW-maatregelen in deze regio 

In de regio Venlo zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. En er zijn nog andere ecologische herstelprojecten voor de Maas in voorbereiding die voor 2028 moeten zijn uitgevoerd: de Stepkensbeek, Leijgraaf Arcen en Lingsforterbeek. Van die laatste is het waterschap Limburg de kartrekker.

Niet al deze ingrepen vallen qua planning onder de Omgevingswet, die per 1 januari 2024 in werking is getreden. Sommige zijn nog voorbereid onder de oude wetgeving. Dat betekent dat we in de praktijk te maken hebben met verschillende te volgen procedures.

In de communicatie over de plannen geeft Rijkswaterstaat steeds aan welk soort besluit van toepassing is: een Projectplan Waterwet (oude wetgeving) of een Projectbesluit Omgevingswet (nieuwe wetgeving). In alle gevallen blijft de wettelijke mogelijkheid bestaan om zienswijzen dan wel beroep in te kunnen dienen als formele besluiten ter inzage liggen.

Actuele informatie over de verschillende locaties vindt u via de klikbare kaart op de riviertakpagina Maas op deze website.

Meer weten over de maatregelen voor ecologisch herstel van de Maas?

Meer info is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of bel voor vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).