Rijkswaterstaat heeft ten noordoosten van Buggenum in de gemeente Leudal de aanleg van een 400 meter lange geïsoleerd liggende geul gepland.

 

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectplan Waterwet, dat van 5 december 2023 tot en met 15 januari 2024 ter inzage heeft gelegen. Iedereen die dat wilde kon in die periode een zienswijze indienen op de plannen.

Het maatregelgebied van Geul Bouxweerd-Kerkhoofsmaesje bevindt zich op de linkeroever van de Maas tussen rivierkilometer 86.3 en 87.4, ten noordoosten van Buggenum, langs de Groezeweg. Vlakbij zijn nog 2 andere maatregelen voorzien: Geul Bouxweerd en Oever Bouxweerd.

Al sinds de jaren ’40 van de vorige eeuw worden in deze Maasuiterwaard grondstoffen gewonnen, in het begin vooral grind. De ontstane plassen in het middendeel zijn daarna opgevuld en in gebruik genomen als landbouwgrond. Ten noorden hiervan is meer recent klei en zand gewonnen voor een nabijgelegen steenfabriek. 

 

Het maatregelgebied van Geul Bouxweerd-Kerkhoofsmaesje, tussen de Groezeweg en de Maas. Foto: ©Studio Retouched.

Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en afsnijden van meanders en geulen. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. Het waterleven is uit balans en de ecologische waterkwaliteit laat te wensen over.

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd aan ecologisch herstel. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. Vaak wordt dat gecombineerd met het verankeren van dood hout als aanhechtingsplaats voor allerlei waterinsecten, kleine waterdiertjes en als schuilplaats voor vis. De uitvoering van de KRW loopt nog door tot en met 2027.

In feite gaat het hier om het uitdiepen van een bestaande uitloper van de Maas, die hier in vroegere tijden ook al liep. Het is de bedoeling dat de nieuwe geul een aantal dagen per jaar vol water komt te staan, om vervolgens in de loop van de zomer bijna helemaal droog te vallen. Een overstromingsvlakte als het ware, wat een normaal verschijnsel is langs natuurlijke rivieren en bijdraagt aan de biodiversiteit.

Tijdens de jaarlijkse droogval kunnen we pioniersoorten onder de flora en fauna gaan zien. En planten die van slikkige rivieroevers houden, zoals blauwe waterereprijs, verschillende tandzaden en waterpeper krijgen hier ook kansen. Waterdiertjes met een korte levenscyclus voelen zich eveneens thuis in dit soort omstandigheden, zoals de kieuwpootkreeft.

De geul krijgt afwisselend steile of juist flauw oplopende oevers. De westzijde langs de terrasrand komt hoger te liggen dan de aantakking aan de Maas aan oostzijde. Zo kan het ecologisch waardevolle kwelwater uit het terras makkelijk de geul instromen. Tegelijkertijd zal er water uit de Maas zelf via de bodem ‘opwellen’ in de geul; een fenomeen dat rivierkwel wordt genoemd.

Aan de kant van de Maas komt een drempel bestaande uit waterdoorlatend grind en/of grof zand. Voordeel daarvan is dat er geen vissen of andere organismen in de leeggelopen geul vast komen te zitten als het water zich na hogere waterstanden weer terugtrekt.

Onderdeel van het ontwerp is verder een bufferzone. Dat is een strook land van 15 meter breed om de geul heen die ervoor zorgt dat gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen van aangrenzende landbouwgebieden worden gefilterd en daardoor zo min mogelijk terechtkomen in de KRW-geul.

 

In een eerdere fase was in opdracht van Rijkswaterstaat al een schetsontwerp gemaakt voor versterking van riviernatuur in deze uiterwaard. Dat is destijds in 2018 besproken in de Klankbordgroep Wijnaerden. In de daarop volgende planstudiefase zijn de plannen door ingenieursbureau Arcadis aangescherpt en vertaald naar het definitieve ontwerp, zoals nu opgenomen in het Ontwerp-Projectplan Waterwet. Daarbij is gekeken naar zaken als de bodemgesteldheid, de waterhuishouding en aanwezigheid van eventuele beschermde flora en fauna. Ook is gecontroleerd of er kabels en leidingen en eventuele cultuurhistorische of landschappelijke waarden zijn waar rekening mee gehouden moest worden.

Met Staatsbosbeheer, de gemeente Leudal en Waterschap Limburg heeft overleg over de plannen plaatsgevonden. Contact is er ook tussen Rijkswaterstaat en Zand- en Grindbedrijf Kuypers Kessel, omdat er bij de uitmonding van deze geul op dit moment nog een klein raakvlak is met het Plan Wijnaerden. Beide partijen werken aan afstemming. Dat gebeurt zowel inhoudelijk als procedureel en in coöperatie met de Klankbordgroep Wijnaerden, waarin onder meer de dorpsraad Buggenum zitting heeft. Dit geldt ook voor de andere 2 KRW maatregelen in deze uiterwaard.

Verder landinwaarts speelt in deze regio nog de dijkversterking Buggenum onder leiding van het waterschap. Geul Bouxweerd heeft geen invloed op deze waterkering en is buiten de zogeheten beschermingszone van de dijk gepland.

 

Onder ditzelfde Ontwerp-Projectplan Waterwet vallen nog negen andere KRW-maatregelen in de Zandmaas. Tezamen vormen ze het zogeheten deelproject 6. Zie onderstaand kaartje voor een overzicht.

 

Iedereen kon van 5 december 2023  tot en met 15 januari 2024 reageren op de plannen. 
 

 

In de reactienota bij het Ontwerp-Projectplan Waterwet wordt teruggekoppeld wat er met de binnengekomen zienswijzen is gedaan. Na publicatie van het definitieve Projectplan Waterwet is er voor belanghebbenden de mogelijkheid tot het indienen van beroep tegen de plannen. Uiterlijk december 2027 moeten de werkzaamheden zijn uitgevoerd. 
 

Voor nadere informatie over de procedure rond het Ontwerp-Projectplan Waterwet kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met het Service Center Vergunningen Rijkswaterstaat via 088-7974300.
Kijk op www.samenwerkenaanriviernatuur.nl (riviertakpagina Maas) voor achtergrondinformatie over het programma Kaderrichtlijn Water Maas en een klikbare kaart met alle maatregelen die in voorbereiding en uitvoering zijn. Er is ook een halfjaarlijkse nieuwsbrief en een brochure. Of bel voor andere vragen met de publieksinformatielijn van Rijkswaterstaat 0800-8002 (gratis).