Samen vergroten we de natuurwaarden in Cortenoever

Aan de IJssel in het gebied tussen Brummen en Zutphen ligt Cortenoever. In dit bijzondere uiterwaardengebied herstellen we de riviernatuur. Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer, provincie Gelderland, gemeente Brummen en aannemer Van den Herik hebben de handen in één geslagen om de natuurwaarden in Cortenoever te vergroten. Met meer ruimte voor water in de uiterwaarden, uitbreiding van bloemrijk grasland en extra hardhoutooibos. De natuurmaatregelen zijn uitgevoerd op eigendom van Staatsbosbeheer. Zij zal de nieuw aangelegde natuur meenemen in het beheer van het gehele gebied Cortenoever.  

Aanleiding voor het herstellen van de riviernatuur zijn de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en de GNN Natura 2000-doelen. De afgelopen jaren is de natuurlijke stroming van rivieren op veel plekken veranderd. Dat geldt ook voor de IJssel. Hierdoor is de biodiversiteit afgenomen. De komende jaren herstellen en versterken we de levende riviernatuur. Het Gelderse natuurnetwerk verbindt en versterkt natuurgebieden. De provincie Gelderland werkt hiervoor samen met partners aan beheer en aanleg van nieuwe natuur en het versterken van bestaande natuur. In Cortenoever is het beheer van agrarische percelen omgevormd naar natuurpercelen.  

Meer natuur met meer bewoners

De IJssel kent bij Cortenoever kronkelwaardgeulen: laagtes in een uiterwaard, in de binnenbocht van een sterk gekromde rivier. Deze zijn van oorsprong aanwezig, maar zijn langzaam dichtgeslibd en stonden daardoor grotendeels droog. We hebben de kronkelwaardgeulen verdiept, zodat er bij hoogwater in de IJssel meer water in de uiterwaarden kan stromen en het water er langer kan blijven staan. Tijdens het graven is het reliëf van de oude stroomgeul van de IJssel in de ondergrond gevolgd. Vissoorten die houden van begroeide wateren, zoals de bittervoorn zullen hiervan profiteren. Ook libellen en amfibieën vinden een geschikt leefgebied bij de opnieuw verdiepte geulen. In het riviergebied komt het nauwelijks meer voor dat graslanden tot ver in het voorjaar onder water staan. Vogels zoals de watersnip en porseleinhoen profiteren van de natte omstandigheden in het broedseizoen. 

Er ligt een smalle bosstrook bij de uiterwaarden die we aan de westkant uit hebben gebreid. Dat hebben we gedaan met afwisselend hardhoutooibos met eiken, een essen-iepenbos en in de lagere delen een zachthoutooibos (wilgenbos). Het doel is om een grotere boskern te ontwikkelen, een zeldzaamheid in de uiterwaarden. We verwachten dat plantensoorten uit het aanliggende bosje Heyendal uitbreiden naar het nieuwe bosperceel. Dat zijn soorten zoals bosereprijs en slanke sleutelbloem. Het bos en de omgeving worden interessant voor de zeearend en de specht. Het bos hebben we aangeplant op zo’n manier dat het bij hoogwater geen opstuwing veroorzaakt. In het zuidelijke deel van de uiterwaarden, de Batterij, is ook grond afgegraven om water langer vast te houden en een paaigebied te vormen voor vissen. Om de grondwaterstanden in het gebied te kunnen beheren, hebben we bestaande duikers – een buis die twee watergangen met hetzelfde waterpeil verbindt – hersteld. 

Al deze vergrote natuurwaarden dragen bij aan Europese richtlijnen en provinciaal beleid voor natuurbescherming en schoon en gezond water.  

Struinen door de uiterwaarden

Veel wandelaars en natuurliefhebbers weten het gebied te vinden. Zij blijven welkom en kunnen genieten van de rijke natuur. Er is een fietspad op de oude dijk dat intact is gebleven. De bestaande struinroutes hebben we ook behouden. 

Wat hebben we gedaan?

In Cortenoever zijn we op drie locaties bezig geweest om de natuurwaarden te vergroten. Op deze situatiekaart ziet u welke locaties dat waren.  

Locatie 1 zijn de uiterwaarden bij de Batterij. Hier zijn enkele lage delen die we verder hebben verlaagd. Daardoor blijft het water er na hoogwater langer in staan. Er ontstaat een gebied waar vissen kunnen paaien. Verder is het belangrijk dat grasland bij de rivier zo nu en dan onder water staat. Vogels zoals watersnip en porseleinhoen profiteren van de natte omstandigheden in het broedseizoen. 

Locatie 2 is de smalle bosstrook die er al ligt. Aan de westkant hebben we dit bos uitgebreid met afwisselend hardhoutooibos met eiken en een essen-iepenbos. In de lagere delen hebben we wilgen voor een zachthoutooibos geplant. Dit compenseert de bomen die op locatie 3 zijn verdwenen vanwege het uitgraven van de kronkelwaardgeulen. Een grotere boskern zoals hier is ontstaan, is zeldzaam in de uiterwaarden. 

Locatie 3 tot slot: de eerdergenoemde kronkelgeulen. Deze oude stroomgeulen zijn langzaam dichtgeslibd en stonden daardoor grotendeels droog. In een deel van de geulen komt weer water te staan. We volgden bij het graven het reliëf van de oude stroomgeul van de IJssel. Vissoorten die houden van begroeide wateren, profiteren hiervan. Ook voor libellen en amfibieën zijn de opnieuw verdiepte geulen een geschikt leefgebied. 

Wat heeft de omgeving ervan gemerkt?

In het plan is zo goed mogelijk rekening gehouden met de belangen van bewoners, agrariërs en scheepvaart. Bewoners zijn goed geïnformeerd over de uitvoering van de werkzaamheden. Eventuele knelpunten en overlast zijn besproken en opgelost. 

Er zijn rijplaten gelegd, waarover machines zijn aangevoerd. De aan- en afvoer van grond is via het water gegaan. Daarvoor zijn twee loswallen aangelegd. Tijdens de uitvoering reden er vrachtwagens met af te voeren grond door de uiterwaarden naar deze loswallen.  

Met de maatregelen proberen we het water in de uiterwaard langer vast te houden met name in droge periodes. Daar profiteert de natuur van.