Samen brengen we de visstand omhoog in het Zwarte Water

Vlak ten noorden van Hasselt in Overijssel ondergaat de riviernatuur de komende jaren een transformatie. En niet alleen de riviernatuur maar ook de uiterwaarden, waar een hardhouten ooibos komt. Zowel het water als de oever wordt extra aantrekkelijk voor dieren en plantensoorten.

Aanleiding zijn de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Natura 2000-doelen. De afgelopen jaren is de natuurlijke stroming van rivieren op veel plekken veranderd. Dat geldt ook voor het Zwarte Water. Hierdoor is de biodiversiteit afgenomen. De komende jaren herstellen en versterken we de bijzondere riviernatuur in dit gebied.
 

Onder water en boven water

De onderwaternatuur van het Zwarte Water kan wel wat hulp gebruiken. Uit onderzoek naar de kwaliteit van de waternatuur bleek dat de visstand niet goed was. Om vissoorten die hier thuishoren te helpen, nemen we maatregelen. We graven een nevengeul bij Genne-Overwaters, een soort ‘extra’ rivier langs de rivier. Hierin is plaats voor ondiepten en langzaam stromend water. Zo krijgen soorten die van nature in en rondom de rivier leven weer de ruimte. We leggen luwtezones aan met hetzelfde doel, zoals damwanden. Boven water gaan we ook aan de slag. Bij het Zwarte Water liggen kievitsbloemhooilanden, die zeldzaam zijn. Om die reden zijn de uiterwaarden aangewezen als Natura 2000-gebied. Tot slot planten we een hardhouten ooibos. Daarmee wordt het voor nog meer diersoorten een aantrekkelijk leefgebied. 

In de luwte achter de damwanden

Scheepvaart op het Zwarte Water zorgt voor golven. Deze leiden tot onrustig water, zowel op het wateroppervlak als eronder. Vissen kunnen er niet rustig eitjes leggen. Daarom plaatsen we tussen Hasselt en het Zwarte Meer luwtezones. We leggen stalen damwanden aan, maken gronddammen en herstellen stortstenen dammetjes. Die stoppen niet alleen de golfslag op het wateroppervlak, maar ook de zuigkracht in het water zelf. Dat doet een open constructie zoals een palenrij met rijshout niet goed genoeg; die houdt de zuigende werking van de schepen onvoldoende tegen. In de luwtezones kunnen vissen rustig eitjes leggen en opgroeien, waardoor de visstand sneller zal verbeteren.

Het plaatsen van de damwanden vindt plaats op het water. Waterrecreanten zullen dit mogelijk merken. De damwanden worden geplaatst aan de zijde van de oevers. Na de uitvoering van het project zijn er op een aantal locaties luwtezones waarachter niet gevaren kan worden. De damwanden zijn duidelijk te zien omdat ze minimaal 50 cm boven water staan (bij zomerpeil) en om de 150 meter plaatsen we radarreflectorpalen (de palen met groene en rode driehoek erop). Bovendien zal vanaf de oever naar de damwanden een open constructie lopen zodat duidelijk is dat er iets in het water staat. De 6 luwtezones worden verspreid over het gebied aangelegd en hebben een totale lengte van 5,6 km.  De damwanden, in totaal 1,7 km, steken bij gemiddelde waterpeil een halve meter boven het water uit. Bij een hoger waterpeil kunnen de damwanden minder goed zichtbaar zijn.
 

Aanpassen vooroevers en grondconstructie

Om het gebied bij de monding te beschermen tegen wind- en scheepsgolven worden de bestaande stenen vooroevers opgehoogd. Dit noemen we ook wel stortstenen dammen. In de Molenwaardse Streng zijn rond 2012 schermen van rijshout geplaatst. Deze schermen beschermen de achterliggende waterzone onvoldoende tegen golfwerking. Het rijshout moet elk jaar onderhouden worden. Aan de zijde van de Molenwaard wordt het rijshouten scherm vervangen door een gronddamconstructie, gemaakt van wiepen en opgevuld met grond. De constructie blijft buiten de vaargeul en hierdoor zal de achterliggende waterzone beter beschermd zijn. 
 

Aan de slag

Het Zwarte Water stroomt vervolgens naar het noorden langs de plaatsen Hasselt, Zwartesluis en Genemuiden en mondt in het Zwarte Water uit. Bij de aanleg van deze nevengeul wordt zoveel mogelijk aangevoerd en afgevoerd over het water. Het zou kunnen dat delen van Genne-Overwaters uit veiligheidsoverwegingen afgesloten zijn voor wandelaars. Wegen rondom het gebied worden zo min mogelijk gebruikt. Scheepvaart heeft geen last van het project omdat de damwanden minimaal 15 meter buiten de vaargeul komen. De waterstand in de rivier verandert niet en de grondwaterstand ook niet.

Pleziervaart blijft ook mogelijk op het Zwarte Water. De afstand van de vaargeul tot de luwtezones is overal minimaal 15 meter. De vaargeul zelf is 50 meter breed. Daardoor blijft er altijd ruimte over voor recreatievaart buiten de vaargeulen.