Samen brengen we de visstand omhoog in het Zwarte Water

De riviernatuur ten noorden van Hasselt (Overijssel) ondergaat de komende tijd een transformatie. Niet alleen de natuur ín de rivier verandert hiermee ten goede. Met een nevengeul en hardhoutooibos worden ook de oevers aantrekkelijker voor dier- en plantsoorten.

Aanleiding voor de transformatie zijn de Europese Kaderrichtlijn Water-maatregelen, verbetering van de onderwater natuur. Deze zijn uitgevoerd in Genne-Overwaters en worden uitgevoerd bij de luwtezones in het Zwarte Water. Daarnaast zijn in Genne-Overwaters ook Natura 2000-maatregelen uitgevoerd. Met deze maatregelen herstellen en versterken we de bijzondere riviernatuur in deze gebieden.

Onder water én boven water

De onderwaternatuur van het Zwarte Water heeft onze hulp nodig. Onderzoek naar de kwaliteit van de waternatuur wijst uit dat de visstand (van vissen die hier thuishoren) niet goed is. Daarom nemen we maatregelen. We hebben een nevengeul gegraven bij Genne-Overwaters, een soort ‘extra’ rivier langs de bestaande rivier. Hierin is plaats voor ondiepten en langzaam stromend water. Zo krijgen vissoorten die van nature in en rondom de rivier leven weer de ruimte.

Ook boven water zijn we aan de slag geweest. Bij het Zwarte Water liggen zeldzame kievitsbloemhooilanden die deze uiterwaard tot een Natura 2000-gebied maken. Deze hooilanden herstellen we in samenwerking met provincie Overijssel. Tot slot planten we een hardhoutooibos langs de oevers van de rivier. Daarmee maken we dit leefgebied voor meer dier- en plantsoorten aantrekkelijk. 

Aanpassingen in de luwte

Scheepvaart op het Zwarte Water zorgt voor golven. Daardoor is het water onrustig, zowel op het wateroppervlak als eronder. Dat belemmert vissen om rustig eitjes te leggen. Daarom creëren we tussen Hasselt en het Zwarte Meer 5,6 kilometer aan luwtezones. Dat doen we door stalen damwanden aan te leggen, gronddammen te maken en stortstenen dammetjes te herstellen.

Met deze maatregelen verminderen we niet alleen de golfslag op het wateroppervlak, maar ook de zuigkracht in het water zelf. Een open constructie, zoals een palenrij met rijshout, doet dat niet goed genoeg; die houdt de zuigende werking van de schepen onvoldoende tegen. In de luwtezones kunnen vissen rustig eitjes leggen en opgroeien, waardoor de visstand zal verbeteren.

Het aanleggen van de in totaal 1,7 kilometer damwand vindt plaats op het water. Waterrecreanten zullen dit mogelijk merken. We plaatsen de damwanden aan de zijde van de oevers. Ze zullen duidelijk zichtbaar zijn voor recreatievaart, omdat ze op ongeveer tien meter van de oever en minimaal 50 centimeter boven water staan (bij zomerpeil).

Bij een hoger waterpeil kunnen de damwanden minder goed zichtbaar zijn. Daarom staan er op de damwanden om de 150 meter kribbakens. Bovendien zal vanaf de oever naar de damwanden een open constructie lopen zodat duidelijk is dat er iets in het water staat.

De damwanden stoppen of breken de golven veroorzaakt door de wind of scheepvaart. Ook stroomt het water achter de damwanden rustiger. Zo ontstaat er een rustige, ecologisch waardevolle overgang van land naar water. Na de plaatsing van de damwanden kan er achter de luwtezones niet gevaren worden. Achter de damwanden mag dit wel met kano's en andere vaartuigen zonder motor. Dat wordt aangegeven met een bord.

Aanpassen vooroevers en grondconstructie

Om het gebied bij de monding van het Zwarte Water te beschermen tegen wind- en scheepsgolven worden de bestaande stenen vooroevers opgehoogd. Zulke vooroevers noemen we ook wel stortstenen dammen. Met hetzelfde doel zijn in de Molenwaardse Streng rond 2012 schermen van rijshout geplaatst. Echter, deze beschermen de achterliggende waterzone onvoldoende tegen golfwerking. Bovendien heeft het rijshout elk jaar onderhoud nodig. Daarom vervangen we aan de zijde van de Molenwaard het rijshouten scherm door een gronddamconstructie, gemaakt van wiepen en opgevuld met grond. Deze constructie blijft buiten de vaargeul waardoor de achterliggende waterzone beter beschermd wordt. 

Aan de slag

Het Zwarte Water stroomt vervolgens naar het noorden langs de plaatsen Hasselt, Zwartesluis en Genemuiden en mondt in het Zwarte Water uit. Bij de aanleg van deze nevengeul is zoveel mogelijk aangevoerd en afgevoerd over het water. Wegen rondom het gebied worden zo min mogelijk gebruikt.

Scheepvaart heeft geen last van het project omdat de damwanden minimaal 15 meter buiten de vaargeul komen. Ook de waterstand in de rivier en de grondwaterstand veranderen niet.

Pleziervaart blijft ook mogelijk op het Zwarte Water. De afstand van de vaargeul tot de luwtezones is overal minimaal 15 meter. De vaargeul zelf is 50 meter breed. Daardoor blijft er altijd ruimte over voor recreatievaart buiten de vaargeulen.