Samen brengen we de visstand omhoog in het Zwarte Water

De riviernatuur ten noorden van Hasselt (Overijssel) heeft de afgelopen jaren een transformatie ondergaan. Doel van de werkzaamheden was om de natuur in de rivier een impuls te geven . Door middel van een nevengeul en hardhoutooibos zijn ook de oevers aantrekkelijker gemaakt voor dier- en plantsoorten.

Aanleiding voor deze veranderingen zijn de Europese Kaderrichtlijn Water-maatregelen ter verbetering van de onderwaternatuur. Deze zijn uitgevoerd in Genne-Overwaters en bij de luwtezones in het Zwarte Water. Daarnaast zijn in Genne-Overwaters ook Natura 2000-maatregelen uitgevoerd. Met deze maatregelen herstellen en versterken we de bijzondere riviernatuur in deze gebieden.

Onder water én boven water

De onderwaternatuur van het Zwarte Water had onze hulp nodig. Onderzoek naar de kwaliteit van de waternatuur wees uit dat de visstand (van vissen die hier thuishoren) niet goed was. Daarom zijn de maatregelen van belang. We hebben een nevengeul gegraven bij Genne-Overwaters, een soort ‘extra’ rivier langs de bestaande rivier. Hierin is plaats voor ondiepten en langzaam stromend water. Zo krijgen vissoorten die van nature in en rondom de rivier leven weer de ruimte.

Ook boven water zijn we bij Genne Overwaters aan de slag geweest. Bij het Zwarte Water liggen zeldzame kievitsbloem hooilanden die deze uiterwaard tot een Natura 2000-gebied maken. Het hooiland in Genne Overwaters hebben we in samenwerking met provincie Overijssel hersteld. Tot slot hebben we een hardhoutooibos langs de oevers van de rivier geplant. Met deze maatregelen hebben we dit leefgebied voor meer dier- en plantsoorten aantrekkelijk gemaakt.

Aanpassingen in de luwte

Scheepvaart op het Zwarte Water zorgt voor golven. Daardoor is het water onrustig, zowel op het wateroppervlak als eronder. Dat belemmert vissen om rustig eitjes te leggen.  Tussen Hasselt en het Zwarte Meer hebben we daarom 5,6 kilometer aan luwtezones gecreëerd door stalen damwanden aan te leggen, gronddammen te maken en stortstenen dammetjes te herstellen.

Met deze maatregelen verminderen we niet alleen de golfslag op het wateroppervlak, maar ook de zuigkracht in het water zelf. Een open constructie, zoals een palenrij met rijshout, doet dat niet goed genoeg; die houdt de zuigende werking van de schepen onvoldoende tegen. In de luwtezones kunnen vissen rustig eitjes leggen en opgroeien, waardoor de visstand zal verbeteren.

In totaal is er 1,7 kilometer aan damwand geplaatst, verdeeld over 4 locaties. De damwanden zijn duidelijk zichtbaar voor de recreatievaart omdat ze op ongeveer tien meter van de oever en minimaal 50 centimeter boven water staan (bij zomerpeil).

Bij een hoger waterpeil kunnen de damwanden minder goed zichtbaar zijn. Daarom staan er op de damwanden om de 150 meter kribbakens (merktekens voor de scheepvaart). Bovendien loopt vanaf de oever naar de damwanden een open constructie zodat duidelijk is dat er iets in het water staat.

De damwanden stoppen of breken de golven die veroorzaakt worden door de wind of scheepvaart. Het water achter de damwanden stroomt rustiger. Zo ontstaat er een rustige, ecologisch waardevolle overgang van land naar water. Achter de luwtezones kan niet door gemotoriseerde vaartuigen gevaren worden. Achter de damwanden mag dit wel met kano's en andere vaartuigen zonder motor. Dat wordt duidelijk aangegeven met een bord.

Aanpassen vooroevers en grondconstructie

Om het gebied bij de monding van het Zwarte Water te beschermen tegen wind- en scheepsgolven zijn de bestaande stenen vooroevers opgehoogd. Zulke vooroevers noemen we ook wel stortstenen dammen. Met hetzelfde doel waren in de Molenwaardse Streng rond 2012 schermen van rijshout geplaatst. Echter, deze beschermen de achterliggende waterzone onvoldoende tegen golfwerking. Bovendien heeft het rijshout elk jaar onderhoud nodig. Daarom is aan de zijde van de Molenwaard het rijshouten scherm door een gronddamconstructie vervangen, Deze gronddam is gemaakt van wiepen en opgevuld met grond. Deze constructie valt buiten de vaargeul en de achterliggende waterzone wordt beter beschermd. 

Aan de slag

Scheepvaart heeft geen last van het project omdat de damwanden minimaal 15 meter buiten de vaargeul komen. Ook de waterstand in de rivier en de grondwaterstand veranderen niet.

Pleziervaart blijft mogelijk op het Zwarte Water. De afstand van de vaargeul tot de luwtezones is overal minimaal 15 meter. De vaargeul zelf is 50 meter breed. Daardoor blijft er altijd ruimte over voor recreatievaart buiten de vaargeulen.