Winst voor het waterleven

Ingenieursbureau Arcadis heeft in opdracht van Rijkswaterstaat verschillende maatregelen uitgewerkt voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit in en langs de Maas, waaronder Geul Brandt. 

Wat er precies gaat gebeuren, staat beschreven in het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet. Dit lag van 28 januari 2025 tot en met 10 maart 2025 ter inzage, met voor iedereen de mogelijkheid te reageren op de plannen door een zogenoemde zienswijze in te dienen.

Op dit moment wordt het definitieve Projectbesluit voorbereid. De terinzagelegging daarvan gebeurt naar verwachting in mei 2025. In de reactienota bij dit besluit wordt weergegeven hoe is omgegaan met de binnengekomen zienswijzen. 
 

Kaderrichtlijn Water: samenwerken aan riviernatuur

Deze maatregel is onderdeel van een groter ecologisch herstel­programma voor de Maas vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het doel van deze richtlijn is de kwaliteit van onze oppervlaktewateren te verbeteren en beschermen.

De biodiversiteit in en langs de rivier is de afgelopen 150 jaar achteruitgegaan door allerlei menselijke ingrepen als het vastleggen van de oevers, plaatsen van stuwen en dempen van geulen en meanders. Veel van de oorspronkelijke planten en dieren die thuishoren in het riviersysteem zijn daardoor verdwenen of komen nog maar in kleine aantallen voor. 

Daarom werkt Rijkswaterstaat Zuid-Nederland al geruime tijd samen met partners aan het herstellen van de riviernatuur. Ook bij de Maas. Dat gebeurt door oevers en beekmondingen natuurvriendelijker in te richten, geulen te verbeteren of nieuw aan te leggen en oude Maasarmen nieuw leven in te blazen. De uitvoering van de KRW-maatregelen loopt nog door tot en met december 2027.

In de gemeente Maasgouw zijn eerder al KRW-maatregelen uitgevoerd. Zoals de vispassage ‘Verlengde Oude Maas’ in 2022, onder leiding van het waterschap Limburg en in samenwerking met Natuurmonumenten. In datzelfde jaar werd ook de natuurvriendelijke oever Koningssteen opgeleverd. Bij de aanstaande plannen in deze regio gaat het nu om vijf locaties bij Ohé en Laak en Stevensweert.
 

Ontwerp-Projectbesluit

Het Ontwerp-Projectbesluit volgens de Omgevingswet is gepubliceerd in de Staatscourant en lag ter inzage van dinsdag 28 januari tot en met maandag 10 maart 2025. In die periode kon iedereen de stukken inzien en een reactie op het plan indienen (zienswijze genoemd).

Onder ditzelfde Ontwerp-Projectbesluit vallen nog zes andere KRW-maatregelen, gelegen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas, zie onderstaand overzichtskaartje.

Maatregelgebied Geul Brand

In de noordelijke Grensmaas tussen rivierkilometer 63.6 en 65.1, ligt plas Brandt, ook wel bekend als visvijver Brandt. Dit is een overblijfsel uit de tijd dat in deze regio grondstoffenwinning plaatsvond, ongeveer vanaf 1960. Het merendeel van de ontstane plassen is daarna weer opgevuld met grond. Maar er zijn ook enkele oude grindwinningsplassen overgebleven, waaronder op deze plek. Het gebied heeft al grotendeels een natuurfunctie. 

De ingreep die hier op het programma staat, is het verbinden van de plas Brandt met de Maas, zodat er rustig stromend water ontstaat als leefgebied voor soorten die daar afhankelijk van zijn. 

Het ontwerp

In het ontwerp krijgt de plas op twee plekken een rechtstreekse aantakking aan de Maas. Dat gebeurt door middel van nieuw aan te leggen meestromende geulen, zowel aan noordzijde als zuidzijde. Deze worden 5 tot 7 meter breed en circa 600 meter lang. Op de bodem wordt over de hele lengte grind aangebracht, de natuurlijke ondergrond van de Grensmaas.

In elk van de geulen wordt een aarden dam met daarin enkele grote duikers aangebracht. Die constructies zorgen ervoor dat het water vrije doorgang heeft, terwijl tegelijkertijd de Maasoever bereikbaar blijft voor onderhouds- en landbouwvoertuigen. Ook het huidige wandelrondje om de plas blijft op deze manier behouden.

Waterplanten, vissen en kleine waterdiertjes (macrofauna) die van rustig stromend water houden, krijgen er met deze nieuwe inrichting een beter leefgebied bij. Het gaat dan om vissoorten als de rivierprik, barbeel, serpeling en winde. Ook de kansen voor macrofauna als de bolle stroommossel, kokerjuffers, schoraas en vierlijneendagsvliegen nemen hiermee toe.

Verbetering van de plas

Omdat het water in plas Brandt vaker wordt ververst, zal de kwaliteit ervan verbeteren. Nu is het water vaak troebel, waardoor er nauwelijks zonlicht op de bodem komt en waterplanten schaars zijn. De aanpassingen moeten zorgen voor een gezonder ecosysteem.

Een ander onderdeel van het ontwerp is het aanleggen van enkele kleine eilandjes in de noordpunt van de plas, in combinatie met het ophogen van de waterbodem. Zo ontstaan er meer ondiepe, voor de waternatuur aantrekkelijke, oeverzones. Op de eilandjes mag ooibos tot ontwikkeling komen, wat de biodiversiteit eveneens ten goede komt.

Rivierhout en beverburchten

Op verschillende plekken komen dode bomen als ecologisch waardevol rivierhout in de geulen te liggen, net als rond de eilandjes in de plas. Dit dient als aanhechtingsplaats voor kleine waterdiertjes en schuilplaats voor vis. De beverburchten in het gebied worden ontzien, daaromheen vinden geen werkzaamheden plaats.

Verder is er rekening gehouden met behoud van de natuurrijke kleine plas aan de zuidzijde. De aantakking van de zuidelijke geul is daaromheen gepland in plaats van erdoorheen. Tenslotte is het bij de werkzaamheden noodzakelijk om een aantal bomen te rooien.

Verdere stappen

De volgende stap in de besluitvorming is het definitieve Projectbesluit. Na vaststelling door de minister van Infrastructuur en Waterstaat, wordt dat gepubliceerd in de Staatscourant. Ook dit besluit komt vervolgens gedurende een bepaalde periode ter inzage te liggen, waarbij nog de mogelijkheid van beroep open staat bij de Raad van State (afdeling Bestuursrechtspraak).

In de reactienota bij het definitieve Projectbesluit wordt weergegeven hoe is omgegaan met de zienswijzen die zijn ingediend op het Ontwerp-Projectbesluit. 

Uiterlijk december 2027 moet het werk buiten zijn uitgevoerd. Onderstaand schema geeft aan wanneer de verschillende besluitvormingsmomenten voor de zeven KRW-maatregelen in de noordelijke Grensmaas en zuidelijke Zandmaas worden verwacht, met de bijbehorende mogelijkheden om te reageren.

Algemene informatie KRW Maas

Meer informatie over het werk van Rijkswaterstaat voor het ecologisch herstel van de Maas is te vinden op www.rijkswaterstaat.nl/maasoevers, via de nieuwsbrief en in deze brochure. Of stel uw vraag  aan de landelijke informatielijn via 0800-8002 (gratis).