Het gebied rondom de Waal is waardevolle Nederlandse natuur. We willen hier nog meer waarde toevoegen door te zorgen voor gezond en schoon water. Dit is een initiatief van Rijkswaterstaat, Staatsbosbeheer en de provincie Gelderland bij de Uiterwaarden Wamel, Dreumel en Heerewaarden (UWDH).

Samen werken we hier aan het herstel van biodiversiteit. Met onze werkzaamheden verbeteren we het leefgebied van planten en dieren op verschillende manieren. Zo vergroten we het natuurgebied en geven we meer ruimte aan stromend water. Ook leggen we verlaagde gebieden aan, waar water na een periode van hoogwater langzaam kan wegzakken. Hiermee werken we aan duurzaam herstel van het riviersysteem.

De laatste decennia is de natuurlijke dynamiek van het water in de rivieren op veel plekken veranderd, vooral in de uiterwaarden. En de waterkwaliteit is verslechterd. Hierdoor is de biodiversiteit afgenomen. Om die terug te brengen, voeren we allerlei projecten uit die gericht zijn op het verbeteren van waterkwaliteit en biodiversiteit. Dit project draagt bij aan de doelstellingen in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW), Natura 2000 en het Gelders Natuurnetwerk.

Afwisselend landschap

De uiterwaarden bij de dorpen Wamel, Dreumel en Heerewaarden hebben een lengte van ongeveer 15 kilometer en maken deel uit van het Natura 2000-gebied Rijntakken. Het landschap hier is afwisselend met landbouw en natuur, waaronder droge oeverwallen dicht bij de rivier. Wat verder van de rivier af liggen meer kleiachtige, lagere delen van de uiterwaarden. Het water blijft hier langer staan en er zijn natuurlijke graslanden. Op de laagste plekken is natuurlijk ontstaan bos te vinden, dat langs rivieren ook wel ooibos genoemd wordt. In dit bijzondere landschap leven allerlei dieren, zoals de bever, de oeverzwaluw en de ijsvogel.

We willen de omstandigheden voor de natuurontwikkeling nog beter maken. Dit doen we door een paar maatregelen te nemen. We maken meer ruimte voor stromend water door de uiterwaarden en leggen verlaagde gebieden aan waar water na een periode van hoogwater blijft staan en langzaam kan wegzakken. Ook gaan we het gebied op een meer natuurvriendelijke manier beheren.

Nieuwe natuur

In dit gebied leggen we vijf meestromende nevengeulen aan. Een nevengeul is een waterloop die parallel loopt aan de Waal. Nevengeulen trekken diersoorten aan die typisch zijn voor dit deel van de Waal, zoals de winde, rivierprik, barbeel en bittervoorn. Ook maken we meerdere overstromingsvlaktes: gebieden waar in het voorjaar het water langer blijft staan na een periode van hoogwater. Zo kunnen vissen eitjes leggen en jonge vissen opgroeien. Door het beheer aan te passen en van landbouwgrond natuurgebied te maken, maken we 287 hectare ‘nieuwe natuur’. Hier ontstaat extra ruimte voor weidevogels, natuurlijke gras- en hooilanden en nieuw ooibos. Tot slot graven we poelen waar dieren op af komen. Poelen trekken onder meer kamsalamanders, libellen, kieviten en tureluurs aan. Er komen natuurlijke graslanden langs de rivier waar runderen kunnen grazen.

Bij het maken van de plannen voor dit project hebben we goed gekeken naar de rivierstructuur en hoe het landschap er nu uitziet. De meestromende nevengeulen komen bijvoorbeeld in lagergelegen gedeelten waar vroeger de rivier stroomde. Het doel van dit project is nadrukkelijk natuurontwikkeling. Het project heeft geen waterveiligheidsdoelstelling. We zorgen ervoor dat er geen waterstandverhoging door vegetatie is, bij hoogwater.

We beheren en onderhouden het gebied zo dat het helpt om het natuurlijk systeem te herstellen. Zo zetten we runderen en paarden in voor begrazing (niet het hele jaar, daarvoor zijn de gebieden niet groot genoeg). Dit wordt seizoensbegrazing genoemd. Sommige delen beheren we in combinatie met ‘hooilandbeheer’; dat is het maaien en afvoeren van gemaaid gras. Deze manier van onderhoud helpt het natuurlijk systeem te herstellen en bevordert de variatie, en daarmee de kansen voor meer soortenrijkdom.

Zijn er ook andere gevolgen?

Het project heeft geen effect op de functie van de Waal om water af te voeren. Wel zou het kunnen dat sedimentatie en erosie effect heeft op de vaargeul, wat gevolgen kan hebben voor de scheepvaart. Om de rivier bevaarbaar te houden, baggeren we regelmatig zodat de vaargeul op de juiste diepte blijft.

Bij het uitvoeren van dit project komt veel grond vrij. De kwaliteit hiervan is onderzocht op verontreinigingen. Eventuele ernstig vervuilde grond voeren we per schip af naar het Rijksbaggerdepot Hollands Diep. Om te zorgen dat we niet te maken krijgen met negatieve grondwatereffecten, brengen we in de bodem van de nevengeul en laagtes een kleilaag aan. Ook treffen we maatregelen binnendijks om water bij hoge rivierwaterstanden op te vangen.

We hebben zorgvuldig onderzoek gedaan naar eventuele ‘kwel’ (meer water in binnendijks gebied bij hoogwaterstanden) en ‘wegzijging’ (verdroging van het binnendijkse gebied door laagwaterstanden). We voeren onze ingrepen zo uit dat de kans op kwel en wegzijging tot een minimum wordt beperkt. In het binnendijkse gebied in Heerewaarden zijn wel maatregelen nodig tegen kwel en daarom richten we een extra wateropvanggebied in. In de kern van Wamel is een kleine kans op verdroging. Om de invloed van de nieuwe inrichting van de uiterwaarden op het grondwaterpeil te monitoren, richten we een grondwatermeetnet in.

Struinen in de uiterwaarden

De uiterwaarden bij Wamel, Dreumel en Heerewaarden zijn populair onder wandelaars. Het natuurgebied dat we hier uitbreiden is vrij toegankelijk voor bezoekers die er kunnen wandelen, struinen en vissen. We willen mensen namelijk laten genieten van de mooie natuur die hier ontstaat. Wandelaars kunnen hun auto parkeren op de (nieuwe) parkeerplaatsen bij de ingang van het gebied (zie de projectkaart voor de exacte locatie). Fietsen zou de rust in het gebied te veel verstoren, daarom leggen we geen (brom)fietspaden aan. Wel komen er wandelbruggen over de nieuwe nevengeulen om de Waal goed bereikbaar te houden. Honden mogen mee, mits ze aangelijnd zijn.